Humboldt 1e ed - Hoofdstuk 2 - Actieve aarde oefentoetsen & antwoorden

Aardkern, aardmantel en aardkorst Toelichting: De aardkern is het binnenste van de aarde, vast en héél warm. Hier omheen zit de aardmantel die vloeibaar is (vanwege de hitte van de kern).  Daarop drijft de aardkorst, die bestaat uit meerdere platen die als puzzelstukjes in elkaar passen. Dit kan zowel oceanische korst (oceanische platen) als continentale korst (continentale platen) zijn. - platen kunnen naar elkaar toe bewegen 🡪 🡨 (convergent)- platen kunnen van elkaar af bewegen 🡨  🡪 (divergent)- platen kunnen langs elkaar af bewegen 🡪  (transform of transversaal Hiervoor gebruik je de ‘schaal van Richter’. Toelichting: Deze schaal is bedacht door de Amerikaan Charles Richter. Hij was een seismoloog (iemand die aardbeving onderzoekt). Een aardbeving is bij elk getal hoger op de schaal 10x zo sterk, dat noem je ook wel een logaritmische schaal. Dit noem je het epicentrum. Toelichting: Midden in het epicentrum is de aardbeving het krachtigste en verder weg van het epicentrum neemt de kracht van een aardbeving af. Goed om te weten is dat recht onder het epicentrum, dus in de aarde, het hypocentrum ligt. Dit is de plek in de aarde waar de aardbeving ontstaat. Wanneer het nog in de vulkaan (onder de grond) zit, noem je het magma. Zodra het uit de vulkaan komt en dus boven de grond is, noem je het lava. Vloedgolf.  Toelichting: Tsunami is een Japans woord. Tsu betekent ‘haven’ en nami betekent ‘golf’. Letterlijk dus een ‘golf in de haven’. Maar wij in Nederland noemen het een vloedgolf. Zandsteen is een voorbeeld van een sedimentgesteente. Gat in de aardkorst waar gassen en dampen uit komen. Stap 1: Kaartlezen.  Zoek de informatie die je nodig hebt op de kaart.Stap 2: Classificeren. Zoek naar patronen.Stap 3: relateren. Leg verbanden tussen de patronen. Stap 4: Interpreteren. Probeer de samenhang tussen de patronen te verklaren. Géén natuurlijke aardbevingen omdat Nederland niet in de buurt van plaatgrenzen ligt (en alleen waar platen botsen, uit elkaar bewegen of langs elkaar af bewegen kunnen aardbevingen ontstaan).Wèl kunstmatige aardbevingen omdat we in Nederland onder andere naar gas boren, vooral in Groningen. Als het gas er uit is ontstaan er lege plekken in de grond die kunnen inzakken. Dit gebeurt af en toe in bijvoorbeeld Groningen en daardoor voel je dat als trillingen (een aardbeving). Stap 1: aardbevingen ontstaan vooral bij platen die botsen (convergent) of langs elkaar af bewegen (transform). Normaal gesproken zitten twee platen klem, maar ze willen wel allebei bewegen.Stap 2: omdat het gesteente zo hard is gaat deze beweging moeilijk. Er wordt heel veel spanning/druk opgebouwd tussen de aardplaten.Stap 3: als de druk/spanning/wrijving hoog genoeg is, zullen de platen losschieten van elkaar. Deze enorme schok zorgt voor trillingen die door de grond alle kanten op gaan: een aardbeving! Plaatbeweging: Een convergente plaatbeweging / platen die naar elkaar toe bewegen.Uitleg: Europa en Italië botste op elkaar, waardoor de twee continentale platen (landplaten) tegen elkaar omhoog drukten. Ze plooiden steeds verder tegen elkaar omhoog, waardoor het gebergte de Alpen is ontstaan. (Dit noemen we ook wel een plooiingsgebergte).  Vulkanische bodems zijn heel vruchtbaar, en bij vruchtbare bodems kan je makkelijk gewassen verbouwen (goed voor de landbouw).Toelichting: Deze vruchtbaarheid komt omdat bij elke vulkaanuitbarsting lava en mineralen uitstromen over het land. Na honderden jaren is deze lava (door verwering) veranderd in vruchtbare aarde met veel voedingsstoffen voor gewassen. a) subductieb) omdat de oceanische plaat zwaarder is dan de continentale plaat, en wat zwaarder is duikt eerder naar beneden/onder de ander. Door platentektoniek, waardoor diepe gesteentelagen omhoog worden geduwd (plooiingsgebergte bijvoorbeeld). Waarna door erosie en verwering de bovenste gesteentelagen verdwijnen en het stollingsgesteente bloot komt te liggen. Convectiestromen a) Bij de linkerafbeelding hoort: graniet, (dit is een) stollingsgesteente, fossielen afwezig. Bij de rechterafbeelding hoort zandsteen, (dit is een) sedimentgesteente), fossielen aanwezig.b) In zandsteen komen wel fossielen voor. Zandsteen is ontstaan door een opeenstapeling van heel veel zanddeeltjes. Door hoge druk en hoge temperaturen van honderden meters zand op elkaar verandert de onderkant in zandsteen. Als er vroeger toevallig een dier of plant dood ging en tussen de lagen zand terecht kwam, kan je die nu terug vinden als fossielen.Bij graniet/stollingsgesteente kan dat niet, omdat stollingsgesteente ontstaat na het stollen van vloeibaar magma. Magma is gesmolten gesteente uit het binnenste van de aarde. Geen enkel dier/plant of skelet kan deze temperaturen doorstaan. Daarom zijn hier geen fossielen in terug te vinden.c) metamorf gesteente: gesteente dat onder hoge druk en/of temperatuur andere eigenschappen heeft gekregen. Vanuit kalk ontstaat (via het sedimentgesteente kalksteen) uiteindelijk het metamorf gesteente marmer. De aardbeving in _____San Francisco_____ (kies uit: California of San Francisco) was __10___ keer (vul het juiste getal in) zo krachtig dan de aardbeving in ______California_______ (kies uit: California of San Francisco).Toelichting: Als het goed is wist je dat elke stap hoger op de schaal van Richter betekent dat een aardbeving 10x zo sterk was. Besef dus dat het verschil tussen een aardbeving van 4 en een van 6 maar liefst 100x zo sterk is! (10x10 = 100). De plaat van India (Indische plaat) botste op de plaat van China (Euraziatische plaat). Vroeger zat hier zee tussen, maar deze zee werd steeds kleiner omdat India naar Azië bewoog. De Zee werd omhoog gedrukt. Uiteindelijk botste de platen en zijn de tussenliggende gesteente (de voormalige zee) nog verder omhoog geplooid. De Himalaya is ontstaan, waarbij oude zeebodems nu dus ineens bovenin de Himalaya terecht zijn gekomen.Toelichting: Je kon deze vraag aanpakken door eerst te bedenken hoe de Alpen zijn gevormd. Je weet wellicht dat bij de Alpen er zich eerst een zee bevond tussen Italië en Europa en dat deze zee omhoog is geduwd/geplooid. Vervolgens moet je realiseren dat de Himalaya is gevormd door een botsing van India en Azië (waar vroeger dus ook een zee tussen lag). Stap 1: er ontstaat een zeebeving (aardbeving onder water) die het water in de oceaan laat trillen.Stap 2: De trillingen worden in het water omgezet in golven. Deze lage golven verspreiden zich over de oceaan met een hoge snelheid (800 km/u)Stap 3: dichter bij de kust is het water ondiep waardoor de watermassa wordt afgeremd. Het achteropkomende water haalt het voorste water in en er ontstaan nu metershoge golven die over de kust slaan. Allebei.Uitleg: omdat de ene (oceaan)plaat onder de andere (land)plaat gaat, bouwt er spanning en wrijving op tussen de platen. Deze spanning schiet een keer los en je hebt een aardbeving. Dieper in de aarde smelt echter de oceaanplaat af. Dit warme magma drukt zich een weg omhoog en je krijgt een vulkaan! a) In het zuidoosten, het hoofdeiland. Hieronder bevind zich nu namelijk de hotspot, dus dit eiland wordt ‘nu’ gevormd. De andere eilanden lagen vroeger boven de hotspot en zijn dus al ouder.b) De eilanden bewegen allemaal richting het noordwesten. Vroeger lagen de kleinere eilanden namelijk boven de hotspot, maar die zijn verder opgeschoven door de plaatbeweging naar het noordwesten.c) Door verwering en erosie (van water en wind) zullen de eilanden uiteindelijk verweren en verdwijnen in zee. (Ook zakken de eilanden weg onder hun eigen gewicht). Een stratovulkaan is kegelvormig met steile hellingen. Het magma bestaat vaker uit graniet (of een mengsel van graniet en basalt) waardoor het taaier en stroperig is. Hierdoor stroomt het minder makkelijk uit, ontstaat er vaak een prop in een kraterpijp, tot de druk hoog genoeg is en deze eruit schiet, dat is explosief vulkanisme dus.Een schildvulkaan is meer een heuvel met flauwere hellingen. Het magma bestaat vaak uit basalt, waardoor het makkelijk uitvloeit/uitstroomt over de hellingen, dat is effusief vulkanisme dus.