Tijd voor Geschiedenis - Hoofdstuk 6 - Tijd van regenten en vorsten oefentoetsen & antwoorden

a) driehoekshandel = Handel tussen de werelddelen Europa, Afrika en Amerika waarvan de handel in slaven en plantageproducten belangrijke onderdelen waren.b) droit divin = Goddelijk recht waarmee absolute christelijke vorsten hun macht legitimeren.c) mechanisch wereldbeeld = De visie dat de wereld is geschapen door een God die de wereld als een mechaniek heeft ontworpen.d) regenten = bestuurders (uit de burgerij)e) stapelmarkt = Een plaats waar op grote schaal producten worden opgeslagen en doorverkocht.f) statenbond = Samenwerking van zelfstandige landen.Tip: Om begrippen te leren bestaan er verschillende online tools die je kunt gebruiken, bijvoorbeeld om flipkaartjes te maken. Alleen helpt het je bij geschiedenis niet zoveel verder als je begrippen uit je hoofd op kunt zeggen. Als je bijvoorbeeld de betekenis van humanisme weet, maar niet kan uitleggen waarom dat past bij de renaissance, heb je weinig aan die kennis. Daarom is een woordweb bij geschiedenis vaak beter. Dan leer je de samenhang tussen begrippen zien. Alleen de woordjes die je maar niet in je hoofd krijgt, kun je met een flipkaartje oefenen. De juiste combinaties zijn a-3 / b-1 / c-4 / d-2. Je houdt 5 over. Hendrik van Navarra (2) = Koning van Navarra (1572 - 1610) en als Hendrik IV van Frankrijk (1589 - 1610), de eerste van de familie Bourbon. Bekeerde zich tweemaal in zijn leven: eerst als protestants en later als katholiek om de troon te accepteren. Hij accepteerde het Edict van nantes waarmee hij zorgde voor een periode van rust in een tijd van godsdienstoorlogen.Jacobus II (2) = De laatste katholieke vorst van Engeland. Ondervond vanaf het begin veel weerstand vanwege zijn aanhang van het katholieke geloof en streven naar absolute macht. Hij werd uiteindelijk afgezet door het parlement en opgevolgd door zijn protestantse dochter Maria II en schoonzoon Willem III van Oranje Nassau. Rembrandt van Rijn (4) = Bekendste Nederlandse schilder. Hij had een groot talent voor het werken met de tegenstelling en overgangen tussen licht en donker (clair obscure). Tip: Ga bij jezelf na of je kunt aangeven waarom het belangrijk is om bij dit onderwerp deze personen te kennen. Als je dat kunt, is dat een aanwijzing dat je de stof al wat beter begrijpt. Net als bij losse begrippen heb je er bij geschiedenis weinig aan als je het uit je hoofd op kan zeggen, maar niet echt weet waar het mee te maken heeft. De juiste volgorde is: 3-4-6-1-2-5Tip: zet op een kladblaadje de cijfers 1 t/m 6 en vul daarachter de jaartallen in die je kent, daarna kun je ze op volgorde zetten. Controleer altijd of je zes cijfers hebt! Absolute macht = Staatsvorm waarin de vorst alle macht heeft en het bestuur is gecentraliseerd.Drie van de volgende maatregelen:Benoemen van nieuwe bestuurders uit de lagere adel uit de provincies. Door deze ambtenaren zelf uit te kiezen, had hij ze goed onder controle.Invoeren mercantislisme met hoge invoerrechten. Hierdoor stimuleerde Lodewijk XIV de eigen economie.Samenstellen van een ‘staand’ (vast) leger, waardoor hij niet langer afhankelijk was van de militaire steun van de adel.Lodewijk XIV gaf alle hoge edellieden woonruimte en een functie in zijn kasteel in Versailles, zodat hij ze in de gaten kon houden.Herroepen (ongeldig verklaren) van het Edict van Nantes, waardoor de protestanten / hugenoten geen rechten meer hadden. Dit paste bij de opvatting dat Lodewijk XIV het goddelijk (katholiek) recht had om te regeren.Stimuleren van de wetenschap, om de controle te houden over nieuwe uitvindingen en technieken.Tip: Bij vraag 1 staat een tip over het leren van begrippen: gebruik een woordweb. Deze vraag laat precies zien waarom dat nuttig is. Zonder woordweb zou je het begrip absolutisme uit je hoofd leren en een rijtje met maatregelen uit je hoofd leren, waarbij bijvoorbeeld mercantilisme en herroeping Edict van Nantes weer gekoppeld zijn aan een jaartal of een ander land (wat je dan ook weer in je rijtje op moet nemen en leren). Als je die maatregelen in een woordweb om het begrip absolutisme heen zet, zie je in één oogopslag de samenhang. Dat zorgt ervoor dat je ze makkelijker onthoudt en dat je ze ook bij andere vorsten / situaties herkent (je kunt dus beoordelen of een andere vorst absolutistisch is).  OmschrijvingTaakGewestelijke Statenbesturen van de afzonderlijke gewesten.behoud eigen privileges en politieke bevoegdhedenStaten-GeneraalOverkoepelend orgaan voor de gewesten onderlingbesluiten nemen over buitenlandse politiek, bepaalde belastingen, defensie en conflicten tussen gewesten onderlingStadhouderLegeraanvoerder van de Staten-GeneraalLegeraanvoerderRaadpensionarisjuridisch geschoold ambtenaar die de gewestelijke staten bijstaatagenda statenvergadering opstellen, vergadering voorzitten, besluiten noteren, contact met buitenland onderhouden.Tip: het bestuur in de 17e eeuw was heel anders dan tegenwoordig. Het is daarom belangrijk dat je overzicht hebt. Een schema is daarbij een goed hulpmiddel. In het boek staat ook een goed schema, maar dan zonder omschrijvingen en taken. Juist om de onoverzichtelijkheid te doorgronden, is het goed om de omschrijvingen en taken helder te hebben. Dat helpt je ook bij informatie uit bronnen. Het laat de Gouden Eeuw zien, omdat Maurits zijn vermogen in Brazilië heeft verdiend. Daar was de WIC actief.De zwarte bladzijde die daarmee samenhangt is dat van slavernij: op de suikerplantages werkten slaven. Tip: leer de driehoekshandel! Van Europa naar Afrika met geld, wapens en snuisterijen (kraaltjes, schelpen). Van Afrika naar Zuid-Amerika slavenhandel. Van Amerika naar Europa plantageproducten (suiker, tabak, koffie, katoen). Handel leverde winst op en is daarmee een onderdeel van de Gouden Eeuw. Je kunt echter ook direct zien dat slavernij werd gebruikt om die winsten te behalen. In de Europese landen waar de adel aan de macht was, kregen kunstenaars meestal de opdracht om staatsieportretten te maken. Dat maakte de schilderkunst traditioneel. In Nederland waren de kunstenaars aan minder regels gebonden. De kooplieden-regenten aan de macht en zij hadden vraag naar andere onderwerpen: landschappen, schuttersstukken, zeegezichten, enz. Tip: Redeneer altijd terug naar het Kenmerkend Aspect (KA)! En zorg ervoor dat je de KA’s in eigen woorden uit kan leggen. In de vraag gaat het over de ontwikkeling van de schilderkunst in Nederland in de 17e eeuw. Dat klinkt heel ingewikkeld, alsof je van alles over de schilderstijl en kunstgeschiedenis moet kunnen uitleggen. Houd je dan vast aan de zaken die je geleerd hebt: de KA’s! Het gaat over weinig macht voor de adel en veel macht voor kooplieden-regenten. Dat gaat over de bijzondere plaats in staatkundig opzicht. Dat staat letterlijk in een van de KA’s. In dat KA komt ook de culturele groei aan bod.  Empirisme = Wetenschappelijke benadering waarbij waarneming, ervaring en experiment de enige of voornaamste bron van kennis is. Het experiment past dus bij empirisme.Rationalisme = Wetenschappelijke benadering waarbij de rede (verstand) de enige of voornaamste bron van kennis is.Tip: Kijk nog eens naar de Tip bij vraag 5. Je ziet hier dat de vraag een iets andere opbouw heeft, maar dezelfde uitwerking behoeft: eerst de definitie en dan uitleggen waarom - in dit geval - het experiment erbij past. politiek: er was een strijd tussen de koning (James II) en het parlement over de vraag wie de hoogste macht had.godsdienst: koning James II was katholiek. Tegelijk was hij leider van de (protestantse) Anglicaanse kerk. Hij probeerde de Anglicaanse kerk katholiek te maken, terwijl de (lagere) geestelijken van die kerk juist protestants waren.De tekenaar is een tegenstander van koning James II. De speelkaart gaat over een gebeurtenis waarbij 200 geestelijken van de Anglicaanse kerk in het county Durham geschorst worden. Zij steunden de Tolerantieverklaring niet, omdat deze gunstig voor het katholieke geloof was / ongunstig voor de Anglicaanse Kerk.Tip: Wees je ervan bewust dat een vraag een logische opbouw heeft. Examenmakers proberen je met hun vraagstelling in een bepaalde denkrichting te sturen. Dat zie je bij deze vraag heel duidelijk terug: eerst moet je het politieke en religieuze onderdeel van het conflict in Engeland op een rijtje zetten. Daarna pas ga je de bron bekijken.  (Ik weet dat…) De Republiek was in staatkundig opzicht bijzonder, omdat er geen vorst (of adel) aan de macht was, maar dat de gewesten (en steden) zichzelf bestuurden. (Ik zie dat…) Op het schilderij zie je de burgerheren / burgers die de leiding over de schutterij in Amsterdam hadden. De schutterij beschermde de stad (soort politie / eigen leger). (En dus …) Het schilderij toont dus aan dat het bestuur in Hollandse steden in handen van burgers was.Tip: Je ziet schuingedrukt tussen haakjes vaste zinnetjes (formuleringen) die je kunt gebruiken bij vragen met een stukje tekst als informatie of bron. Stap 1 is opschrijven wat je al weet / geleerd hebt (over de staatkundige positie van de Republiek). Stap 2 is duidelijk verwijzen naar de informatie of bron. Stap 3 is de conclusie. Deze bron is een brief aan bewindvoerders van de WIC. Dat is om twee redenen kenmerkend voor het handelskapitalisme in Nederland:Deze handelscompagnie was opgericht voor de handel met het westelijk deel van de wereld / handelde in producten uit Amerika (zoals suiker, tabak, katoen, koffie).De WIC gebruikte kaapvaart (piraterij) en dat komt in deze bron heel duidelijk terug.De bron heeft ook tekortkomingen:Voor het Nederlands handelskapitalisme is ook de VOC en Europese handel van belang. Tip: Het onderzoek over kenmerken van het Nederlands handelskapitalisme klinkt nogal specialistisch. Schrik niet en grijp terug op wat je geleerd hebt: handelskapitalisme is investeren in goederen en expedities om winst te maken. Die expedities gingen naar het oosten (VOC) en westen (WIC). Deze bron laat de kaapvaart door de WIC zien. Economische positie van Nederland: De bloemen zijn afkomstig uit de gebieden waarmee de VOC en/of WIC handeldrijven. Bovendien zijn de bloemen zeldzaam / kostbaar. Dit geeft de rijkdom en positie van de Republiek aan.De waarschuwing is dat bloemen vergankelijk zijn (ophouden te bestaan). Die kans is er bij rijkdom ook.Tip: Je bent geen kunsthistoricus. Welke boodschap een schilderij bevat, is dan ook niet direct een vraag die je makkelijk kunt beantwoorden. Schrik daar niet van en kijk wat je in ieder geval wel kunt beantwoorden. De tekst onder de afbeelding geeft aan dat de bloemen afkomstig zijn uit Azië en Amerika. Je hebt geleerd dat de Republiek daar handel mee drijft en dat dit winstgevend is. Sarsi beweert dat kennis ontstaat door eerdere schrijvers / oude boeken te raadplegen Galilei brengt daar tegenin dat kennis voortkomt uit het doen van eigen experimenten / empirisme / waarneming. De opvatting van Galilei past bij de wetenschappelijke revolutie van de zeventiende eeuw.Tip: Redeneer altijd terug naar het Kenmerkend Aspect (KA)! En zorg ervoor dat je de KA’s in eigen woorden uit kan leggen. In dit geval het KA van de wetenschappelijke revolutie.