BuiteNLand 5e ed/FLEX - Hoofdstuk 1 - Aarde in beweging oefentoetsen & antwoorden

Aardkern, aardmantel en aardkorstToelichting: De aardkern is het binnenste van de aarde, vast en héél warm. Hier omheen zit de aardmantel die vloeibaar is (vanwege de hitte van de kern). Daarop drijft de aardkorst, die bestaat uit meerdere platen die als puzzelstukjes in elkaar passen. Dit kan zowel oceanische korst (oceanische platen) als continentale korst (continentale platen) zijn. platen kunnen naar elkaar toe bewegen 🡪 🡨 (met een moeilijk woord convergent)platen kunnen van elkaar af bewegen   🡨  🡪 (met een moeilijk woord divergent)platen kunnen langs elkaar af bewegen 🡪  (met een moeilijk woord transform of                                                                             🡨  transversaal) Hiervoor gebruik je de ‘schaal van Richter’. Toelichting: Deze schaal is bedacht door de Amerikaan Charles Richter. Hij was een seismoloog (iemand die aardbeving onderzoekt). Dit noem je het epicentrum. Toelichting: Midden in het epicentrum is de aardbeving het krachtigste en verder weg van het epicentrum neemt de kracht van een aardbeving af. Goed om te weten is dat recht onder het epicentrum, dus in de aarde, het hypocentrum ligt. Dit is de plek in de aarde waar de aardbeving ontstaat. Wanneer het nog in de vulkaan (onder de grond) zit, noem je het magma. Zodra het uit de vulkaan komt en dus boven de grond is, noem je het lava. Vloedgolf.  Toelichting: Tsunami is een Japans woord. Tsu betekent ‘haven’ en nami betekent ‘golf’. Letterlijk dus een ‘golf in de haven’. Maar wij in Nederland noemen het een vloedgolf. De geologische tijdschaal. Toelichting: Het is een schaal waarop je de tijd van de geologie kan aflezen, oftewel het ontstaan van de aarde en de evolutie van het leven, ingedeeld in tijdvakken/tijdperken. Dit gaat over vele miljoenen jaren! Bijvoorbeeld het tijdperk Krijt, dat duurde van ongeveer 145 tot 66 miljoen jaar geleden. De ontwikkeling van allerlei levensvormen (planten en dieren) op aarde. De Nederlandse Aardolie Maatschappij: De exploitant van de aardgasvelden.Toelichting: Dit grote bedrijf is al jarenlang verantwoordelijk voor het uit de grond halen van gas en olie in onder andere Groningen. a) seismologieb) hypocentrum Géén natuurlijke aardbevingen omdat Nederland niet in de buurt van plaatgrenzen ligt (en alleen waar platen botsen, uit elkaar bewegen of langs elkaar af bewegen kunnen aardbevingen ontstaan).Wel kunstmatige aardbevingen omdat we in Nederland onder andere naar gas boren, vooral in Groningen. Als het gas er uit is ontstaan er lege plekken in de grond die kunnen inzakken. Dit gebeurt af en toe in bijvoorbeeld Groningen en daardoor voel je dat als trillingen (een aardbeving). Stap 1: aardbevingen ontstaan vooral bij platen die botsen (convergent) of langs elkaar af bewegen (transform). Normaal gesproken zitten twee platen klem, maar ze willen wel allebei bewegen.Stap 2: omdat het gesteente zo hard is, gaat deze beweging moeilijk. Er wordt heel veel spanning/druk opgebouwd tussen de aardplaten.Stap 3: als de druk/spanning/wrijving hoog genoeg is, zullen de platen losschieten van elkaar. Deze enorme schok zorgt voor trillingen die door de grond alle kanten op gaan: een aardbeving! Plaatbeweging: Een convergente plaatbeweging / platen die naar elkaar toe bewegen.Uitleg: Europa en Italië botste op elkaar, waardoor de twee continentale platen (landplaten) tegen elkaar omhoog drukten. Ze plooiden steeds verder tegen elkaar omhoog, waardoor het gebergte de Alpen is ontstaan. (Dit noemen we ook wel een plooiingsgebergte). Vulkanische bodems zijn heel vruchtbaar, en bij vruchtbare bodems kan je makkelijk gewassen verbouwen (goed voor de landbouw). Toelichting: Deze vruchtbaarheid komt omdat bij elke vulkaanuitbarsting lava en mineralen uitstromen over het land. Na honderden jaren is deze lava (door verwering) veranderd in vruchtbare aarde met veel voedingsstoffen voor gewassen. De kustlijn trekt zich tientallen tot honderden meters terug.Toelichting: De kustlijn is daar waar de zee aan het land grenst. Bij een naderende tsunami klimt de golf over zichzelf heen in hoogte (doordat de voorkant van de golf wordt afgeremd door de ondiepe kust bij land). Het klimmen van de golf zorgt voor aanzuiging van water aan de voorkant, waardoor dus eerst de kustlijn zich terugtrekt en het wel eb lijkt te worden. Dit is waar. Nederland heeft al een lange reis over onze aardbol gemaakt. Op de geologische tijdschaal gezien lag de aardkorst waarop Nederland elke keer ergens anders lag. Ook al beweegt de aardplaat waarop Nederland ligt maar een paar centimeter per jaar, als je maar miljoenen jaren wacht kan je dan toch een behoorlijke reis maken over de aardbol. Tijdens het Perm (270 miljoen jaar geleden) lagen we rond de evenaar. Rond de evenaar is het erg warm en heel nat, waardoor er in die tijd veel tropisch regenwoud kon groeien in Nederland. Het economische gevolg is de waardedaling van de huizen. Convectiestromen zijn stromingen van heet en vloeibaar gesteente in de aardmantel. Op dit hete/vloeibare gesteente ‘’drijven’’ de aardplaten. De convectiestromingen bepalen dus de richtingen van de aardplaten waar ze naartoe bewegen. Als de convectiestromen op een bepaalde plek in de aardmantel naar elkaar toe bewegen, kan het zo zijn dat hier een oceanische plaat en oceanische plaat naar elkaar toe bewegen. Hierbij schuift de (zwaardere) oceanische plaat onder de (lichtere) continentale plaat. Hierbij wordt al het gesteente mee naar beneden getrokken en ontstaat er een diepe gleuf/kuil in de zeebodem, voor de kust. Dit is een trog.  Supercontinent en Pangea.Toelichting:270 miljoen jaar geleden zaten alle continenten nog aan elkaar vast, daarom noemde we dit een supercontinent. De naam van dit supercontinent, dat je ziet in bron 1, is Pangea. (Later is Pangea door platentektoniek uit elkaar gevallen, wat 270 miljoen jaar later heeft geresulteerd in de continenten die we nu hebben). Stap 1: er ontstaat een zeebeving (aardbeving onder water) die het water in de oceaan laat trillen.Stap 2: De trillingen worden in het water omgezet in golven. Deze lage golven verspreiden zich over de oceaan met een hoge snelheid (800 km/u)Stap 3: dichter bij de kust is het water ondiep waardoor de watermassa wordt afgeremd. Het achteropkomende water haalt het voorste water in en er ontstaan nu metershoge golven die over de kust slaan. Het Krijt eindigde abrupt door een enorme meteorietinslag vanuit de ruimte (in de buurt van Mexico). Hierbij kwam zoveel stof en as in de lucht dat de hele aarde voor jaren donker werd en bedekt raakte met een laag stof en as. Vrijwel alle grote zoogdieren, dus ook de dinosauriërs, stierven uit. We kunnen dat nu terugzien, omdat fossielen van dinosauriërs alleen maar voorkomen in bepaalde aardlagen. Aardlagen die ontstaan zijn tot 66 miljoen jaar geleden. Daarna volgt een laag stof/as van de meteorietinslag en daarboven vinden we geen enkel fossiel van dinosaurussen meer: oftewel, ze moeten zijn uitgestorven nadat die laag stof en as is neergedaald (na de meteorietinslag). Dit vulkanisme ontstaat bij mid-oceanische ruggen. Dit is het gedeelte van de oceaan waar twee platen uit elkaar bewegen (divergente plaatbeweging). In de spleet die tussen de platen ontstaat, kan magma vanuit de aardmantel omhoog komen. Dit stolt vervolgens als het in contact komt met water, waardoor er langzaam maar zeker nieuw land aangroeit en er een onderzees langgerekt gebergte ontstaat (de mid-oceanische rug).  Antwoord: De aardbeving in San Francisco was 10 keer zo krachtig dan de aardbeving in Californië.Toelichting: Elke stap hoger op de schaal van Richter betekent dat een aardbeving 10 x zo sterk is. Zo is een aardbeving van schaal 7 100x (10x10) sterker dan die van schaal 5. De plaat van India (Indische plaat) botste op de plaat van China (Euraziatische plaat). Vroeger zat hier zee tussen, maar deze zee werd steeds kleiner omdat India naar Azië bewoog. De Zee werd omhoog gedrukt. Uiteindelijk botsten de platen en zijn de tussenliggende gesteente (de voormalige zee) nog verder omhoog geplooid. De Himalaya is ontstaan, waarbij oude zeebodems nu dus ineens bovenaan in de Himalaya terecht zijn gekomen.Toelichting: Je kon deze vraag aanpakken door eerst te bedenken hoe de Alpen zijn gevormd. Dit weet je, omdat dit uitgelegd wordt in je boek. Je weet dus ook dat er ook bij de Alpen zich eerst een zee bevond tussen Italië en Europa en dat deze zee omhoog is geduwd/geplooid. Vervolgens moet je realiseren dat de Himalaya is gevormd door een botsing van India en Azië (waar vroeger dus ook een zee tussen lag). Je ziet hier het gevaar van een pyroclastische stroom. Dit is een gloeiende hete wolk van as, gassen en stof die met hoge snelheid van de berg afkomt. Alles op zijn weg wordt verschroeid, dus als je ergens op of onderaan deze vulkaanhelling woont, heb je geen schijn van kans. Je kan qua snelheid deze stroom niet voor blijven. a) er was toen een tropisch klimaat in Nederland.b) er was toen een woestijn/droog klimaat in Nederland. Toelichting: - Steenkool vormt zich als plantenresten onder hoge druk worden samengeperst (in een zuurstofloze omgeving) onder water/afgedekt door gesteente en (kilo)meters dikke aardlagen. Hoe meer plantenresten, hoe meer kans op de vorming van veel steenkool (en olie en aardgas). In een tropisch klimaat groeien veel planten > dus veel steenkoolvorming!- Steenzout zijn lagen zout die in de aardkorst vormen. Deze zijn gevormd op het moment dat zeeën verdampten. Zeeën zijn namelijk heel zout. Als het water verdampt, blijven de lagen zout achter. Tijdens een woestijn/droog klimaat verdampt al het water, dus gedurende dit klimaat zijn er steenzoutlagen gevormd in de Nederlandse bodem.