Memo Geschiedenis MAX 5e ed - Hoofdstuk 4 - Een nieuwe republiek in Europa oefentoetsen & antwoorden

Generaliteitslanden (2) = gebieden die tijdens de oorlog op de Spanjaarden waren veroverd, maar die geen volwaardig lid mochten worden van de Republiek. (Brabant, Limburg, Vlaanderen)Gewestelijke Staten (2) = besturen van de afzonderlijke gewesten.Handelskapitalisme (3) = het investeren in goederen en schepen om winst te maken.Haringbuis (3) = vissersboot waarop gevangen haring gekaakt en gepekeld wordt (en direct klaar voor verkoop of consumptie).Raadpensionaris (2) = juridisch geschoold ambtenaar die de gewestelijke staten bijstaat (die van Holland zat Staten-vergadering voor, stelde agenda op en onderhield contacten met buitenland)Raad van State (1) = adviesorgaan van de (Spaanse) landvoogd in de Nederlanden (waarin vooral hoge edelen zitting hadden). De juiste combinaties zijn a-3 b-5 c-1 d-2Je houdt 4 over. Willem van Oranje (1) = stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht en aanvoerder van de opstand tegen de Spaanse vorst. Hij wordt in 1584 door de katholiek Balthasar Gerards vermoord in Delft. Johan de Witt (2) = raadpensionaris van Holland (1650 - 1672) die fel gekant was tegen de groeiende macht van de stadhouder (legerleider) en na de dood van Willem II zonder stadhouder de leiding over de gewesten nam. In 1672 door een woedende menigte samen met zijn broer Cornelis vermoord. Jan Peterszoon Coen (3) = eerste bestuurder van de VOC in Indonesië. Richtte een bloedbad op Bantam aan en stichtte Batavia als hoofdkantoor van de VOC in Indonesië. De juiste volgorde is: 3-5-6-1-2-4 (Ik weet dat…) In de tweede helft van de zestiende eeuw kende Frankrijk talloze conflicten tussen katholieken en hugenoten / was er in Frankrijk een burgeroorlog tussen katholieken en hugenoten. (Ik lees dat…) In de tekst gaat het over een massale moordpartij van katholieken op hugenoten. (En dus…) Antwoord B is juist. Gebeurtenis 1 leidt tot 2: In de begintijd van de Opstand vochten vooral radicale calvinisten tegen Spaanse troepen. Zij hadden als doel alle katholieken te verslaan. Als alle gewesten besluiten mee te doen aan het verzet, voelen de calvinisten zich de winnaars. Zij eisen daarom de macht in de steden waar katholieke stadsbesturen zijn / in de zuidelijke gewesten.Gebeurtenis 2 leidt tot 3: De steden in de zuidelijke gewesten hadden meer te vrezen van de radicale calvinisten dan van de katholieke Spaanse troepen. Daarom sloten zij zich na een paar jaar weer aan bij de Spanjaarden. OmschrijvingTaakGewestelijke StatenBesturen van de afzonderlijke gewesten.Behoud eigen privileges en politieke bevoegdhedenStaten-GeneraalOverkoepelend orgaan voor de gewesten onderlingBesluiten nemen over buitenlandse politiek, bepaalde belastingen, defensie en conflicten tussen gewesten onderlingStadhouderLegeraanvoerder van de Staten-GeneraalLegeraanvoerderRaadpensionarisJuridisch geschoold ambtenaar die de gewestelijke staten bijstaatAgenda statenvergadering opstellen, vergadering voorzitten, besluiten noteren, contact met buitenland onderhouden. Een raadpensionaris was een geschoolde jurist (meestal niet van adel) die opkwam voor de belangen van de steden en het gewest waar hij in dienst was. Dat betekende dat hij veel contact had met de kooplieden-regenten die de bestuursfuncties in de steden bekleedden. De achterban van de raadpensionaris waren dus de rijke stedelingen.De stadhouder was legeraanvoerder. Het gewone volk zag in hem een soort nationale held en keek tegen hem op. Dit was de achterban van de stadhouder. De graanhandel (en die in hout en ijzer) uit het Oostzeegebied leverde de kooplieden in de gewesten een soort basisinkomen op. Met dit inkomen kwam er geld vrij om in andere producten en schepen te investeren, zodat de winsten toenamen. De graanhandel was dan ook wel de basis onder de rijkdom, ofwel de belangrijkste handel → de moeder aller handels → moedernegotie. Bij de VOC was het mogelijk een klein aandeel in een handelsexpeditie te nemen (tot 1/64 deel). Dat betekende dat niet alleen rijke mensen deel konden nemen / aandelen kochten. De winsten van een handelsexpeditie werden dan ook over meer mensen verdeeld dan in Engeland, waar alleen rijke mensen deel konden nemen. Ik weet dat…) In Duitsland in 1555 een einde aan de burgeroorlogen (om het geloof) kwam door de Vrede van Augsburg (waarbij werd afgesproken dat de leider van een vorstendom de godsdienst in zijn gebied bepaalde). (Ik zie dat…) In de bron zie je hoe een katholiek / Jezuïet vermomd als duivel een protestantse maagd heeft vastgebonden. Hij wil haar veroveren. Een edelman vermoordt hem daarom. Deze edelman beschermt het protestantisme. (En dus…) Dit lijkt dus meer te passen bij de situatie voor 1555 dan die daarna. Het verzoek om matiging van de kettervervolgingen in het Smeekschrift had een religieus en politiek motief. (Ik lees…) In Antwerpen ontstonden er in oktober 1564 rellen bij de executie van een tot het calvinisme bekeerde monnik. Het protest is merkbaar door de religieuze liederen die worden gezongen. Daar treden de gerechtsdienaren tegen op. Het gevolg is dat de hele situatie uit de hand loopt met gewonden als gevolg.(En dus…) Het religieuze motief is dat aanhangers van het calvinisme niet om religieuze redenen vervolgd mogen worden. Het politieke motief is, omdat dit leidt tot onrust / rellen in de steden. (Ik weet dat…) De Republiek was in staatkundig opzicht bijzonder, omdat er geen vorst (of adel) aan de macht was, maar dat de gewesten (en steden) zichzelf bestuurden. (Ik zie dat…) Op het schilderij zie je de burgerheren / burgers die de leiding over de schutterij in Amsterdam hadden. De schutterij beschermde de stad (soort politie / eigen leger). (En dus …) Het schilderij toont dus aan dat het bestuur in Hollandse steden in handen van burgers was. (Ik weet dat…) In 1650 was er een machtsstrijd tussen het gewest Holland en stadhouder Willem II. (Ik lees dat…) De schrijver van de bron acht de positie / functie van de Prinsen van Oranje van groot belang. Zijn besluiten in tijden van nood, zijn verbinding tussen de gewesten zijn erg belangrijk. Zonder de Prinsen van Oranje is het vaderland in gevaar.(En dus…) De schrijver kiest dus duidelijk de kant van de stadhouder. Dit schilderij is geschikt voor het Nieuwe Amsterdam Museum, omdat (twee van de volgende):Het is gemaakt door een schilder die in de Gouden Eeuw in Amsterdam woonde en werkte.Het schilderij toont de centrale positie van de handel in Amsterdam (waag staat centraal)Het schilderij toont de rijkdom van de stad (vele handelaren / nieuwe stadhuis)Het schilderij geeft weer dat Amsterdam centrum van de wereldhandel was (handelaren met tulband in tuniek). Deze bron is een brief aan bewindvoerders van de WIC. Dat is om twee redenen kenmerkend voor het handelskapitalisme in Nederland:Deze handelscompagnie was opgericht voor de handel met het westelijk deel van de wereld / handelde in producten uit Amerika (zoals suiker, tabak, katoen, koffie).De WIC gebruikte kaapvaart (piraterij) en dat komt in deze bron heel duidelijk terug.De bron heeft ook tekortkomingen:Voor het Nederlands handelskapitalisme is ook de VOC en Europese handel van belang.