De Geo LRN-line Brazilië (CE 2024) - Hoofdstuk 1-2 - Natuurlijk Brazilië en Het ingerichte landschap oefentoetsen & antwoorden

Perceptie = De manier waarop iemand de werkelijkheid waarneemt of ziet en daaruit voor zichzelf een bepaald beeld vormt.Geografisch beeld = De beschrijving van de ligging, bevolkingskenmerken. Ook een beschrijving van interne en externe relaties. Hoogvlakte = Vlak gebied dat op meer dan 500 meter hoogte ligtErts = Een gesteente/mineraal waar economisch interessante (en nuttige) stoffen uit gewonnen kunnen wordenSelva = Tropisch regenwoud; ondoordringbaar en dicht bebost gebied in de warme en vochtige tropen. Caatinga = Steppe-achtige savanne + droog. Ligt in het noordoosten van Brazilië en heeft doornachtige struiken. Verstedelijkingstempo = Ook urbanisatietempo genoemd. Dit is de snelheid waarmee de urbanisatiegraad per jaar verandert (in procenten). Bevolkingsdruk = Toename van de bevolking en de spanning die daarbij ontstaat op de bestaansmogelijkheden.Favela = Ook sloppenwijk genoemd. Een favela is een wijk waar de bewoners zelf een woning hebben gebouwd (vaak illegaal).Landgrabbing = Ook wel landroof genoemd. Internationale ondernemingen, overheden of individuen kopen of huren op grote schaal stukken grond in minder ontwikkelde landen.  De vier deelgebieden met kenmerken zijn:Hoogland van Guyana: ligt in het noorden van Brazilië.Kenmerken: tafelbergen, vlakke toppen tot ruim 2900 meter hoogte, steile rotswanden.Hoogland van Brazilië: in het midden en in het zuiden van Brazilië. Kenmerken: Het is een uitgestrekte hoogvlakte tot 1100 meter hoogte. Soms ook bergketens met hoge toppen (zoals de Serra do Mar; toppen meer dan 2000 meter - steile bergen rond Rio de Janeiro). Amazonebekken: ligt tussen het Hoogland van Guyana en het Hoogland van Brazilië in.Kenmerken: Groot en licht golvend gebied waar de Amazone doorheen stroomt. De Amazone heeft zijn bron in de Andes en mondt uit in het oosten van Brazilië in de Atlantische OceaanPantanal: ligt in het westen van het land. Kenmerken: moerasgebied dat in de regentijd grotendeels onder water staat. Pantanal is een vlak en laaggelegen gebied. Toelichting:Deze reliëfgebieden zijn belangrijk om te weten omdat de reliëfgebieden elk op een eigen wijze zijn ontstaan. Ook is er een relatie tussen de spreiding van die reliëfgebieden en het voorkomen van natuurlijke hulpbronnen. Door te weten waar de reliëfgebieden liggen en een aantal kenmerken te kunnen benoemen van deze vier gebieden wordt het gemakkelijker om tijdens de toepassingsvragen een link te leggen tussen de ontstaanswijze, de spreiding en het voorkomen van de natuurlijke hulpbronnen in de betreffende gebieden. Ook kan de hoogteligging weer invloed hebben op het klimaat. Handig dus om te weten waar ze liggen! De mangroves zijn te vinden langs de vlakke en lage Atlantische kust in het noordoosten van Brazilië. Dit is te zien op atlaskaart 210A- Bodemgebruik BraziliëMangroves staan met hun wortels op land met zoute grond die kan overstromen, of in ondiep zout water. De wortels van de mangroves steken boven het water uit.Mangroves beschermen de kust tegen golfafslag/kusterosie en houden de kust stevig en sterk. Toelichting:Bij deze vraag moet je gebruik maken van de atlas. Je gaat voorin naar Brazilië. Dan zie je staan ‘bodemgebruik’. Kaart 210A is de kaart waar je naartoe wordt verwezen. Hier staat in de legenda wat elke kleur betekent en ook de mangroves zijn hier aangegeven. Op die manier is dus terug te vinden dat de mangroves langs de vlakke en lage Atlantische kust, in het noordoosten van Brazilië, te vinden zijn. Mangroves zijn dicht tropische gebieden waarin de planten zich hebben aangepast aan het leven in zout water. De wortels van de planten zijn gedeeltelijk boven water te vinden, maar dus ook onder water. Tussen de wortels zwemmen veel soorten vis en krabben en vele dieren zoeken hier een plek om zich voor te planten en beschutting te zoeken. De mangroves hebben warm zeewater nodig.De wortels van de mangroves zorgen ervoor dat de kust wordt vastgehouden en minder kwetsbaar is voor kusterosie of door de afslag van de golven. Het laten verdwijnen van de mangroves kan dus kusterosie tot gevolg hebben. De eerste soort sloppenwijk wordt een favela genoemd. Deze zijn in eerste instantie illegaal gebouwd door immigranten die vanaf het platteland in de stad kwamen wonen. Zij bouwden de huizen zelf van allerlei materialen. Ze staan chaotisch ten opzichte van elkaar.De tweede soort krottenwijken in Brazilië zijn de cortiços. Dit soort krottenwijk bevindt zich midden in de oude stad. Hier zijn oude, grote en vooral vervallen gebouwen opgevuld met een toestroom van migranten. De gebouwen worden ingedeeld in meerdere ruimtes en worden illegaal verhuurd. Sanitaire voorzieningen zijn gemeenschappelijk en worden gedeeld met anderen van het pand of de omliggende panden. Toelichting:Een favela geeft het typerende beeld van een sloppenwijk; zelfbouw woningen op een helling aan de randen van de steden. De migranten die vanuit het platteland naar de stad toe kwamen, hebben hier zelf de woningen gebouwd met hout, karton, beton of stenen. De tweede soort slums/krottenwijk is eentje die minder te herkennen is. Dit zijn de cortiços en staan in het midden van de oude stad. Wanneer er oude gebouwen enorm vervallen zijn, kunnen zij worden ingedeeld met verschillende kamers. Op die manier is te zien dat migranten illegaal in dit soort vertrekken gingen wonen. Ze leven met meerdere migranten in één vertrek. Andere vervallen gebouwen die ook op deze manier worden gebruikt, staan in de buurt. Sanitaire voorzieningen (toilet, douche) worden gedeeld.  caatinga; acerrado; csilva; b Toelichting:De caatinga is een doornstruik savanne. Het is er vrij droog en steppe-achtig. Dit is ook de reden waarom klimaatgrafiek a bij de caatinga moet worden geplaatst. De caatinga is met name te vinden in het drogere, noordoostelijke deel van Brazilië. Daar zijn veel doornstruiken te vinden, grassen en her en der wat bomen. Er zijn ook cactussen te vinden. Een neerslag kenmerk van de caatinga is dat er tussen de 250 en 800 millimeter neerslag valt per jaar. De droge tijd kan negen maanden duren. De cerrado is een boomsavanne. Klimaatgrafiek c moet gekoppeld worden aan de cerrado omdat er sprake is van een droge tijd van april tot en met september. Het landschap ziet er in deze tijd droog en dor uit. Zodra de regen gaat vallen verandert de natuur; de bomen en struiken krijgen groene en nieuwe bladeren. De bomen in de cerrado zijn lang niet zo hoog als die van het tropisch regenwoud. De cerrado ligt voor een groot gedeelte op het Hoogland van Brazilië. De silva is het portugese woord voor tropisch regenwoud. In klimaatgrafiek b is te zien dat het er elke maand flink regent en dit is kenmerkend voor een tropisch regenwoud. Een deel van de regen wordt door oostenwinden van zee aangevoerd. Het andere gedeelte ontstaat doordat water vanuit de rivieren en vanaf de planten verdampt (evaporatie). Ook geven de bomen en planten elke dag vocht af aan de lucht (transpiratie). Deze aspecten zorgen voor een grote hoeveelheid neerslag in het tropische gebied.  De oorzaak is dat in de periode mei tot en met september de caatinga onder invloed ligt van een hogedrukgebied (of een dalende luchtbeweging)Hierdoor (gevolg) kan de dalende lucht opwarmen en meer waterdamp kan bevatten. Hierdoor gaat het niet condenseren en dus gaat het niet regenen. Toelichting:Om antwoord te kunnen geven moet je allereerst weten wat luchtdrukgebieden zijn en hoe deze ontstaan. Een verandering van luchtdruk kan ontstaan doordat de ITCZ verschuift omdat vanuit een ander gebied een sterkere (hoge of lage) drukgebied ontstaat. In mei tot en met september ligt de ITCZ, voornamelijk, op het noordelijk halfrond. De caatinga staat onder invloed van het hogedrukgebied. Als gevolg van het ontstaan van een hogedrukgebied (waarbij er dus een dalende luchtbeweging ontstaat) kan de lucht opwarmen. Wanneer de lucht kan opwarmen, kan deze ook meer waterdamp/vocht vasthouden. Het vocht gaat hierdoor niet condenseren en kan het ook niet regenen. Onthoud: hoge luchtdruk is (vaak!) droge lucht. Hoog = droog.  Vraag 5 en 6 komen gedeeltelijk uit examen aardrijkskunde 2022-2. Een voordeel vanuit de economische dimensie is dat er enorm veel stroom kan worden opgewekt en er (na de dure investeringen) er lage kosten zijn voor de productie van de stroom. Een nadeel vanuit de politieke dimensie is dat bij de aanleg van stuwmeren de oorspronkelijke bevolking zijn landbouwgebieden en leefomgeving kwijt raakt. Verschillende actoren zijn betrokken bij de bouw van zo’n stuwmeer en kunnen tot politieke onrust leiden. Een nadeel vanuit de fysische dimensie is dat bij de aanleg van een stuwdam ook een stuwmeer ontstaat. Door het wegrotten van vegetatie in het stuwmeer komt er methaan vrij. Dat is een broeikasgas en kan zorgen voor een bijdrage aan het versterkte broeikaseffect. Toelichting:Voor het beantwoorden van deze vraag is het van belang om de verschillende dimensies helder te hebben. Deze zijn te vinden onder de vaardigheden aan het einde van elk boekje. Je hebt de dimensies nodig om een vraagstuk, in dit geval de aanleg van een stuwdam, vanuit verschillende invalshoeken te kunnen bekijken. Het ene belang is niet per se belangrijker dan het andere belang. Je moet daarom met verschillende aardrijkskundige brillen naar een vraagstuk kunnen kijken. De economische dimensie gaat over geld, goederen, inkomsten, handel, brandstof en economische belangen. Door de aanleg van een stuwdam kan er elektriciteit worden opgewekt. In het begin zijn de investeringen enorm hoog, maar dat betaalt zich snel terug. Ook hoeven er geen fossiele brandstoffen uit de grond te worden gehaald en hoeven deze brandstoffen ook niet te worden geïmporteerd. Een nadeel vanuit de politieke dimensie gaat over verschillende actoren of overheidsinstanties die elk anders tegen het vraagstuk aankijken. De Braziliaanse overheid is vóór de aanleg van de stuwdammen maar de lokale bevolking niet. Delen van het oerwoud of andere natuurgebieden komen namelijk onder water te staan omdat er achter een stuwdam altijd een stuwmeer ontstaat.Een nadeel vanuit de fysische dimensie is dat de vegetatie in het stuwmeer constant onder water blijft staan en die vegetatie gaat wegrotten. Op die manier komt er methaan vrij. Dat is een broeikasgas en kan dus een extra bijdrage leveren aan het versterkt broeikaseffect.Een ander nadeel vanuit de fysische dimensie zou kunnen zijn dat grote delen van het gebied achter de stuwdam onder water komen te staan. Dat gebeurt op grote schaal. Deze ecosystemen en gebieden gaan voorgoed verloren en verdwijnt er veel natuur.