KERN Nederlands Taal & Cultuur - Hoofdstuk L: 17 t/m 22 - Literatuur: Geschiedenis deel 1 oefentoetsen & antwoorden

mottobetekenisperiode carpe diempluk de dagrenaissancememento morigedenk te stervenmiddeleeuwenL’art pour l'artkunst om de kunstfin de sièclecogito ergo sumIk denk, dus ik bestaverlichtingToelichting:In de middeleeuwen was het belangrijk dat je godvrezend was en altijd nadacht over je gedrag. Elk gedrag had gevolgen voor je als je stierf. Als je je goed gedroeg op aarde zou je beloond worden in de hemel. Je moest dus altijd in gedachten houden dat je op een dag rekenschap zou moeten afleggen over je gedrag op aarde. Daarom het motto: gedenk te sterven. In de daaropvolgende periode die de renaissance heet, stond de mens en zijn leven op aarde ook centraal. Je leefde niet langer alleen voor God en het hiernamaals, maar ook op aarde mocht je een fijn leven hebben en genieten. Pluk de dag geeft dat genieten weer. Leven in het nu van alledag en niet vrezend voor een leven na de dood. In het fin de siècle, de tijd van de tachtigers, gingen de schrijvers en dichters spelen met de taal en maakten ze gedichten met nieuw verzonnen woorden om hun gevoelens mee uit te drukken. Ze gebruikten veel stijlfiguren om hun boodschap kracht bij te zetten en een gedicht werd een waar kunstwerk. De kunst om de kunst, om zo kunstzinnig mogelijk jezelf uit te drukken en de taal te gebruiken als poëzie. In de verlichtingsperiode daarna, kwam de industrialisatie op gang en de grote denkers. Heel veel nu nog belangrijk geachte filosofen zijn uit deze tijd. Het denken stond centraal omdat de zelfdenkende mens in opkomst kwam. Door het empirisme ontstond de drang om zelf alles te ontdekken en beredeneren en zich niet langer te laten voorschrijven wat goed of slecht is door een kleine elitegroep. Daar hoort ik denk dus ik besta bij. De naam renaissance betekent letterlijk wedergeboorte. Hiermee wordt de wedergeboorte bedoeld van de Griekse en Romeinse oudheid. Toelichting: Met de wedergeboorte van de Griekse en Romeinse oudheid wordt bedoeld dat de werken van die tijd opnieuw in de belangstelling kwamen te staan. De denkbeelden over toneel en literatuur en de verhalen die tijd werden nieuw leven ingeblazen. A. determinismeToelichting: Determinisme is aan regels gebonden. Het bepaalt vooraf jouw levensloop. De kunstopvatting van l’art pour l’art is juist bedoeld om helemaal vrij te zijn en zelf dingen te bepalen.  De verschuiving is van ‘God staat centraal’ naar ‘de mens staat centraal’. Toelichting: De mens kreeg ook bestaansrecht en hoefde niet zijn hele leven te leiden om pas beloond te worden in het hiernamaals. Daardoor kwamen zijn rechten centraler te staan.Met de opkomst van het humanisme. Toelichting: Het humanisme is een stroming die opkomt voor de menselijkheid. De mens en zijn welzijn kwamen centraal te staan in deze stroming. Hier kwamen uiteindelijk ook de vakbonden en de mensenrechten uit voort. De vijf waaruit je vier moet noemen zijn: natuur, historie (verleden), fantasie, humor en toekomst.Toelichting:De romantici waren niet blij met de tijd waarin ze leefden en wilden vluchten uit deze geïndustrialiseerde wereld. Zij wilden terug naar de natuur in de tijd van fabrieken en lopendebandwerk. Zij wilden de middeleeuwen en de daaruit voortgekomen literaire verhalen eren door ze opnieuw op te schrijven en uit te geven. Denk aan de gebroeders Grimm en Andersson die sprookjes en sagen uit de middeleeuwen in deze tijd opnieuw hebben opgeschreven. Zij wilden vluchten in fantasieverhalen over ontdekkingsreizen. Denk aan verhalen als die van Jules Verne: De reis om de wereld in tachtig dagen en Reis naar het middelpunt van de aarde. Zij vluchtten in humor, maar dan vooral zwartgallige humor en zelfspot over hoe ellendig hij zich voelde in zijn tijd en zich daarin niet thuis voelde. Denk bijvoorbeeld aan de dichter Piet Paaltjens en zijn sombere gedichten zoals De zelfmoordenaar en Aan Rika. Zij vluchtten in een fantasie over de toekomst. Vaak waren dit dystopische verhalen: verhalen waarin de wereld tot een gruwelijk einde zou komen omdat zij niet geloofden in de vooruitgang en dat de industrialisatie iets goed zou brengen. realismeromantiektachtigersHildebrandPiet PaaltjensWillem KloosMultatuliTollensHerman GorterToelichting:Hildebrand en Multatuli schreven over het realisme in de negentiende eeuw. Hildebrand schreef zijn Camera Obscura waarin hij de rijke burgers beschreef uit die tijd. Hij probeerde dat zo realistisch en objectief mogelijk te doen. Multatuli schreef over de misstanden in Nederlands Indië. Zijn boek de Max Havelaar is een aanklacht tegen het onrecht dat kolonialistisch Nederland de Indiërs aandeed. Piet Paaltjens en Tollens schreven in de tijd van de romantiek. Hun werk is kenmerkend voor de romantische poëzie. Beiden schreven sentimentele poëzie. Willem Kloos en Herman Gorter zijn twee tachtigers die veel gedichten hebben geschreven die typisch zijn voor die tijd met veel neologismen en archaïsche woorden erin en veel synesthesieën.  De term ‘l’art pour l’art’ verwijst naar de literatuur uit de periode na de verlichting. Poëzie was niet langer moralistisch en religieus, maar de literatuur, waaronder poëzie staat op zichzelf en is niet langer bedoeld om je iets te leren.Toelichting: ‘L’art pour l’art’ betekent letterlijk: de kunst om de kunst. Kunst werd dus gemaakt in deze tijd omdat de kunstenaar geïnspireerd was en zin had om zich te uiten. Hij was niet met een missie om bijvoorbeeld de mensheid een lesje te leren, of ze religieuze moralen bij te brengen. Kunst omdat het moet vanuit de kunstenaar zelf, zonder bijbedoelingen. De groep die hier bij hoort zijn De Tachtigers, later ook wel de Modernisten genoemd. Toelichting: De tachtigers heten zo omdat zij opkwamen in 1880, vlak voor de eeuwwisseling. Zij waren de literaire schrijvers van de jaren tachtig van de 19e eeuw. De term modernisten werd gegeven aan alle kunstuitingen vanaf 1900. Na 1945 heten deze postmodernisten. Dit geldt ook voor alle andere kunsten zoals de schilderkunst en film en dergelijke. Dat is het ‘Fin de Siècle’. Toelichting: Het ‘Fin de Siècle’ is een periode van grote veranderingen. Men dacht dat de wereld zou vergaan in 1900. Men dacht aan het einde der tijden. Het is dus een hele bewogen periode en daarom is specifiek voor deze naam gekozen.  Het heeft typische kenmerken van de verlichting omdat het  een opvoedkundig gedicht is. Het is belerend. Dat wil zeggen dat dit je iets wil leren en wil wijzen op goed gedrag. Hoe het hoort.         Toelichting: In de tijd van de verlichting stond het opvoeden centraal. Zij namen eigenlijk een deel van de taak van de kerk over door het volk te onderwijzen in goed gedrag. Goed gedrag was belangrijk om de mensen in het gareel te houden. Zeker nu de bevolking zo snel toenam en mensen doordat ze rijker werden, vergaten dat je ook bescheiden moet zijn.Het zou ook een gedicht uit de middeleeuwen kunnen zijn omdat het godsbeeld centraal staat. Dat is een kenmerk van de middeleeuwen. Toelichting: Het Godsbeeld is niet weg uit de maatschappij tijdens de verlichting, maar het is niet meer een allesoverheersend beeld dat alles bepaalt in een mens zijn leven. Toch was men nog wel godvrezend. Het godvrezend wereldbeeld stamt uit de middeleeuwen.  C. de allerindividueelste impressie van de allerindividueelste indrukkenToelichting: De tachtigers waren bezig met l‘art pour l’art: de kunst om de kunst. Zij wilden zich zo origineel mogelijk uitdrukken en de taal waar daarvoor niet toereikend. Hun gedichten waren heel persoonlijk en dus een individuele uitdrukking van hoe zij het beleefden. Ze gebruikte daarvoor allerlei vormen van beeldspraak en stijlfiguren om uitdrukking te geven aan hun gevoelens. Ook verzonnen ze nieuwe woorden als de taal niet toereikend was: de neologismen. Ze gebruikten ook ouderwetse woorden die allang niet meer in gebruik waren, maar die zij precies goed vonden passen in hun gedichten: archaïsche woorden. Vaak gebruikten ze ook de stijlfiguur synesthesie. In dit stijlfiguur combineer je zintuigen, zoals bijvoorbeeld horen en luisteren bij ‘kille klanken’. Deze combinatie was onverwacht en daar waren ze naar op zoek.  Dit is een vorm van erlebte rede.Toelichting: Je kunt in haar hoofd kijken en de gevoelens van Olga worden duidelijk beschreven.