Nieuw Nederlands 7e ed/FLEX - Cursus 5 - Grammatica oefentoetsen & antwoorden

In het Nederlands kennen we de volgende zes koppelwerkwoorden: zijn, worden, blijven, schijnen, lijken en blijken. Ze koppelen het onderwerp aan het naamwoordelijke deel in een naamwoordelijk gezegde. Het verschil is als volgt uit te leggen:Je gaat in een zin eerst op zoek naar alle werkwoorden (woorden die een handeling/toestand/proces aangeven). Alle werkwoorden die je kunt vinden zijn het werkwoordelijke deel (ww.deel). De belangrijkste ervan is het koppelwerkwoord omdat die het onderwerp koppelt aan het naamwoordelijke deel (zelfstandig of bijvoeglijk naamwoord dat een eigenschap/toestand aangeeft): zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen. Overige werkwoorden zijn hulpwerkwoorden en zijn onderdeel van het werkwoordelijke deel.Het verschil is als volgt uit te leggen:Een naamwoordelijk gezegde geeft een toestand, eigenschap of identiteit aan van iemand. Vaak (maar niet altijd!) te herkennen aan de koppelwerkwoorden zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen. Het is vaak een zin die iets zegt over wat iemand is.Een werkwoordelijk gezegde geeft een handeling aan. Het gaat vaak om doe-woorden (schilderen, wandelen, vegen, voetballen, etc).Een bijvoeglijke bepaling is een woordgroep die meer informatie geeft over het belangrijkste woord in dat zinsdeel. Bijvoorbeeld de grappige, oude clown. Dan is zowel grappige als oude een bijvoeglijke bepaling omdat ze meer zeggen over het zelfstandig naamwoord: clown. Bepaald hoofdtelwoord → drie, een derde. Noemt een precieze hoeveelheid en kun je vervangen door cijfers.Onbepaald hoofdtelwoord → enkele, sommige. Noemt een onduidelijk aantal of een onduidelijke hoeveelheid.Bepaald rangtelwoord → zesde, tachtigste. Noemt een duidelijke plaats in een volgorde, in een rij.Onbepaald rangtelwoord → middelste, zoveelste. Noemt een onduidelijke plaats in een rij.Hoofdzin = 1 en 4. Bijzin = 2 en 3. Er is hier niet echt een uitleg bij, dit zijn gewoon taalregels van het Nederlands. Je hebt deze begrippen nodig om ze in samengestelde zinnen te herkennen. Deze kennis heb je weer nodig als je zinnen gaat ontleden.Het verschil zit hem in welke zaken ze aan elkaar voegen/verbinden:Nevenschikkende voegwoorden verbinden twee gelijkwaardige delen (woorden, woordgroepen, hoofdzinnen of bijzinnen). Onderschikkende voegwoorden verbinden meestal een bijzin met een hoofdzin.De bijvoeglijke bijzin…kun je herkennen aan de woorden die of dat;zegt iets over een zelfstandig naamwoord (de- en het-woorden) of een voornaamwoord (de kern), net als een bijvoeglijke bepaling;staat direct achter de kern;is een zin en heeft een persoonsvorm, maar is onderdeel van een zinsdeel;kun je vaak weglaten en toch blijft er dan nog een correcte zin over. Naamwoordelijk gezegdeWerkwoordelijk gezegdea, d, fb, c, eIn zin a is sprake van een naamwoordelijk gezegde omdat er geen werkwoord staat dat aangeeft wat het onderwerp het weer doet, maar iets is: fantastisch. In dit geval is is het koppelwerkwoord.In zin b is sprake van een werkwoordelijk gezegde omdat het onderwerp eksters iets doen: zitten.In zin c is sprake van een werkwoordelijk gezegde omdat het onderwerp hij iets doet: studeert.In zin d is sprake van een naamwoordelijk gezegde omdat er geen werkwoord staat dat aangeeft wat het onderwerp zijn nieuwe hobby doet, maar een eigenschap weergeeft/is: munten verzamelen. In dit geval is is het koppelwerkwoord. In zin e is sprake van een werkwoordelijk gezegde omdat het onderwerp ze iets doen: schilderen.In zin f is sprake van een naamwoordelijk gezegde omdat er geen werkwoord staat dat aangeeft wat het onderwerp de nieuwe voetbalcoach doet, maar een eigenschap aangeeft: competent. In dit geval is lijkt het koppelwerkwoord. In deze zin is zijn een zelfstandig werkwoord. In eerste instantie lijkt het een koppelwerkwoord, het werkwoord staat immers in het rijtje van koppelwerkwoorden (zie ook de uitwerking bij 1a). Maar, wanneer het werkwoord zijn aangeeft waar iemand of iets is, dan is er sprake van een zelfstandig werkwoord. Heeft en geslagen zijn de twee werkwoorden in deze zin.heeft is de persoonsvorm en het hulpwerkwoord. Als je zin in de verleden tijd zet, verandert heeft in had. Zo ontdek je de persoonsvorm. Heeft helpt in dit geval het gezegde te maken.geslagen is in deze zin het zelfstandig werkwoord, omdat het aangeeft wat iemand doet (slaan).  Niet waar. Die en dat behoren tot meerdere woordsoorten. Het zijn alleen aanwijzende voornaamwoorden als je het kunt vervangen door dit en deze. Als je dat doet bij deze zin, wordt de zin ongrammaticaal. Daarom is het geen aanwijzend voornaamwoord. Waar. Het is een woord dat aan het begin van een vraag staat. Welke, wat, wie en wat voor (een) zijn vragende voornaamwoorden.Waar.Die verwijst terug naar de Brit Charles Sherwoord Stratton en dat is een de-woord.Die vanaf zijn zesde rondreisde met het circus is een bijvoeglijke bijzin: het begint met die, zegt iets over een zelfstandig naamwoord (Charles Sherwood Stratton), staat direct achter de kern (Charles Sherwood Stratton), heeft een persoonsvorm (rondreisde), is onderdeel van een zinsdeel én kun je weglaten terwijl er een grammaticale zin overblijft.  Dat = betrekkelijk voornaamwoord. Het verwijst naar iets eerder in de vorige zin: E-nummer E120. (§5.14)De = bepaald lidwoord. De en het zijn bepaald lidwoorden, een is een onbepaald lidwoord. (leerjaar 1)Die = aanwijzend voornaamwoord. Het aanwijzend voornaamwoord kan voor een zelfstandig naamwoord staan, maar het kan ook alleen staan en dan kun je het zelfstandig naamwoord waar het naar verwijst, erachter denken: die (kleurstof). (§5.4)Gebruikt = zelfstandig werkwoord. Het is een werkwoord dat een handeling aangeeft. (§5.6)Welke = vragend voornaamwoord. Het is een woord dat aan het begin van een vraag staat. Welke, wat, wie en wat voor (een) zijn vragende voornaamwoorden. (§5.4)Eén = bepaald hoofdtelwoord. Het noemt een precies aantal en je kunt het vervangen door cijfers (maar getallen onder de twintig schrijf je altijd uit). (§5.8)Wordt = hulpwerkwoord. In deze zin komen meerdere werkwoorden naar voren: wordt gesneden. In dit geval is gesneden het zelfstandige werkwoord en wordt helpt het werkwoordelijke gezegde te maken. Er is geen sprake van een koppelwerkwoord, omdat het gezegde een handeling aangeeft en dus een werkwoordelijk gezegde is en geen naamwoordelijk gezegde. (§5.6)Want = nevenschikkend voegwoord. Een nevenschikkend voegwoord verbindt in dit geval twee hoofdzinnen. Naast want, zijn dus, en, maar en of nevenschikkende voegwoorden. (§5.10)Explodeert = zelfstandig werkwoord. Het is een werkwoord dat een handeling aangeeft. (§5.6)