BuiteNLand 4.0 ed/FLEX - Hoofdstuk 3 - AARDE Middellandse Zeegebied oefentoetsen & antwoorden

Alpiene plooiingsgebergten zijn veel jonger dan hercynische plooiingsgebergten. Doordat ze jonger zijn hebben processen als verwering en erosie minder tijd gehad om het gebergte af te slijten. Daardoor zijn deze gebergten hoger en steiler dan oudere gebergten uit bijvoorbeeld de hercynische plooiingsfase. Toelichting:Je hebt het begrip alpiene plooiingsgebergte geleerd in § 1. Echter, hercynisch ken je ook nog uit de theorie van 5 vwo. De bedoeling is dat je hier de verschillen in leeftijd tussen beide plooiingsfase koppelt aan de hoogte en steilheid van de gebergten.  Een goed voorbeeld gaat bijvoorbeeld uit van evacuatieplannen / routes, maar kan bijvoorbeeld ook uitgaan van oefeningen, een luchtalarm, etc. Alle voorbeelden die ingaan op het voorbereiden van mensen op een mogelijke ramp kun je hier goed rekenen. Toelichting:Vragen waarbij je een voorbeeld moet geven, moeten altijd een concreet antwoord hebben. Dat betekent dat je iets moet noemen wat ook daadwerkelijk toegepast moet worden. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om alleen een definitie van het begrip hazard management te noemen. Werk een voorbeeld uit, maar hou het beknopt, omdat een dergelijke vraag vaak niet heel veel punten oplevert. Mediterrane vegetatie is aangepast aan het middellandse zeeklimaat omdat de gewassen een stuk diepere wortels hebben dan gewassen in een gematigd zeeklimaat. Dit komt doordat het grondwater (door de droogte in het Middellandse Zeegebied) een stuk dieper in de grond zit dan bijvoorbeeld in de gematigde zone.  Toelichting:Bedenk bij deze vraag welke kenmerken je hebt geleerd bij het begrip mediterrane vegetatie. Je kunt hierbij denken aan de leerachtige bladeren, maar ook aan de diepe/grote wortels. Aangezien je de vegetatie moet koppelen aan een klimaatkenmerk (in dit geval droogte) zou je bij de diepe wortels uit moeten komen. Bij transhumance passen veetelers zich aan aan het klimaat. Dit betekent dat in de hete zomers de boeren met hun vee de bergen intrekken, omdat het daar koeler is en er voldoende voedsel voor de dieren is. In de winter komen de boeren terug naar het dal, omdat het in de bergen sneeuwt en de voedselvoorziening in het dal dan wel voldoende is.  Toelichting:Begin je antwoord eerst met het uitleggen van het begrip transhumance. Vervolgens koppel je deze manier van landbouw bedrijven aan het klimaat in het Middellands Zeegebied. Daardoor koppel je de twee seizoenen (heet en gematigder) aan het landbouwsysteem en kom je tot het juiste antwoord. Productieverhoging en schaalvergroting. Toelichting:Veel producten uit het Middellandse Zeegebied zijn de laatste jaren duurder geworden. Hierdoor waren ze niet meer concurrerend met boeren uit armere landen. Door meer te produceren en ook hun bedrijven uit te breiden konden de kosten per product naar beneden en zo konden ze toch concurrerend blijven met boeren uit andere (armere) landen. Bari ligt in de buurt van de Apennijnen. Dit gebergte is gevormd door een botsing van de Apulische plaat met de Euraziatische plaat. Op de Apulische plaat is veel kalksteen gevormd omdat hier de Adriatische zee ligt. Door de plooiing van de Apulische plaat is kalksteen aan het aardoppervlak gekomen en makkelijk winbaar in deze regio.  Toelichting:Bij deze vraag moet je meerdere bronnen gebruiken. Zowel de beeldbron, de atlaskaart als de plaattektonische kaart in je boek. Zoek eerst de ligging van Bari op. Vervolgens vergelijk je de ligging van Bari met de plaattektonische kaart in je boek. Beschrijf daarna het plaattektonische proces wat bij Bari plaatsvindt en vervolgens beschrijf je de conclusie waarbij kalksteen vanaf de zeebodem omhoog komt en winbaar is voor de mensen in Bari.  Lava zorgt, na verloop van tijd, voor vruchtbare grond die makkelijk te bewerken is voor landbouw. Doordat hier grote landbouwopbrengsten werden geboekt konden deze nederzettingen uitgroeien tot grote steden.  Toelichting:Deze vraag bevat een tegenstelling. Iets wat ogenschijnlijk onlogisch is heeft toch een verklaring. Bedenk je voor dat je gaat beantwoorden welke voordelen vulkanisme biedt, omdat in de vraag de nadelen al worden besproken. Bedenk vervolgens welk gevolg dit voordeel heeft en hoe dit leidt tot de groei van steden.  Deze uitmonding wordt delta genoemd.Deze manier van uitmonden ontstaat alleen in zeeën waarbij het verschil tussen eb en vloed / de getijdenwerking gering is. Wanneer dit verschil heel groot zou zijn zou al het gesedimenteerde materiaal worden opgeruimd bij elke vloedperiode. Doordat de vloedperiode niet erg hoog is, kan het gesedimenteerde materiaal blijven liggen en een delta vormen.  Toelichting:Geef eerst het begrip voordat je de rest van de vraag beantwoordt. Ook als je het begrip niet weet kun je nog steeds punten scoren. Ook hier is de benodigde theorie eigenlijk niet geleerd in dit hoofdstuk, maar zoals wel vaker heb je deze theorie elders in het boek wel geleerd en moet je het in deze context toepassen.  Op deze foto zie je terrassenlandbouw.Deze manier van landbouw bedrijven voorkomt bodemerosie door afstromend water doordat het water niet gaat stromen. Het valt namelijk op een vlak/gelijkmatig oppervlak en krijgt meer tijd om in de bodem te infiltreren. Wanneer er geen terrassen zijn aangelegd ontstaat een helling, waardoor eventueel regenwater dat valt kan stromen langs de helling en de vruchtbare bovenlaag kan eroderen. Toelichting:Noem eerst weer het begrip. Ook al weet je het niet, ga wel met de vraag verder. Bij de toelichting zijn vaak meer punten te verdienen. Bedenk wat, op deze afbeelding, bodemerosie kan veroorzaken als het er niet zou zijn geweest. Bodemerosie door afstromend water heeft altijd zwaartekracht / een helling nodig. Je ziet dat deze hellingen kunstmatig zijn weggehaald door de mens. Dit brengt je op het spoor dat het aanbrengen van een gelijkmatig oppervlak op een helling ervoor zorgt dat bodemerosie wordt tegengegaan. Ten oosten van Granada ligt het gebergte Sierra Nevada. Een gebergte bevat veel hellingen waarlangs bodemaantasting kan plaatsvinden. Toelichting: Bij deze vraag komt het aan op kaartvaardigheden. Je ziet een verschijnsel welke je moet verklaren aan de hand van een kaartkenmerk. De vraag zet je op het goede spoor door de geografische dimensie te noemen waaraan je antwoord moet voldoen. Als je een fysisch-geografische oorzaak moet geven dan moet je dit altijd kunnen herleiden uit een natuurlijke oorzaak. In dit geval gaat het om een gebergte.  Algerije heeft een droger klimaat dan Italië, waardoor de vegetatie (plant) kwetsbaarder is. Schade aan de vegetatie kan bodemerosie in gang zetten, waardoor de vegetatie zich moeilijker kan herstellen en het landschap meer gaat lijken op een woestijn (verwoestijning);Algerije heeft een minder sterk ontwikkelde economie (mens) dan Italië, waardoor geld voor maatregelen om verwoestijning te voorkomen in mindere mate beschikbaar is. Toelichting:Knip de vraag in twee stukjes zoals ook in de vraag staat beschreven. Ga eerst aan de slag met de natuurlijke reden voor dit verschil. Veel geofactoren (die met de mens te maken hebben) vallen al af bij deze reden. Bij het tweede gedeelte gebruik je juist wel de geofactoren die met de mens te maken hebben. De periode september-oktober is helemaal aan het eind van de droge zomer. De bossen zijn dan dus helemaal uitgedroogd en vatten makkelijk vlam. Toelichting:Voordat je de vraag beantwoord, kijk je eerst naar de gegeven atlaskaart. Deze gaat over het klimaat en nog specifieker over neerslag. In Portugal valt op dat de zomermaanden extreem droog zijn ten opzichte van de overige maanden. September is de eerste maand waarin weer iets meer neerslag valt. Dit zet je op het spoor dat bossen het meest kwetsbaar zijn voor branden nadat de droge periode is afgelopen.  Afrikaanse plaat en de Anatolische / Grieks-Turkse plaatJuiste antwoorden zijn twee van de volgende platen: Anatolische en Euraziatische plaat (Noord-Anatolische breuklijn)  Anatolische plaat en Arabische plaat (Oost-Anatolische breuklijn)  Afrikaanse plaat en Arabische plaat (Dode Zee-breuk) Toelichting:Ga eerst op zoek naar de ligging van het eiland Kos. In de bron zie je dat Kos tegen de kust van Turkije aan ligt en dus relatief ver weg van de subductiezone onder Kreta. Je kunt ter referentie ook nog even kijken naar bron 4 in je lesboek. Dan heb je het complete beeld. Dit moet je op het spoor zetten dat de Euraziatische plaat in ieder geval niet de oorzaak is van deze aardbeving, maar dat deze aardbeving is veroorzaakt door de botsing met de Anatolische plaat / Turkije.Het tweede gedeelte van de vraag kun je het beste oplossen met gebruik van bron 4 in je lesboek, omdat de namen van de tektonische platen niet in de gegeven bronnen staan. Let wel op dat je niet nog een keer dezelfde twee platen noemt als bij het eerste gedeelte van je antwoord, want dat levert geen punten op. De subductiezone verplaatst zich zuidwaarts / richting Afrika .Uit de beschrijving moet blijken dat: de actieve eilandenboog (waar Kos deel van uitmaakt) op de plek ligt waar de onderduikende plaat diep genoeg is weggedoken om te smelten (en er magma omhoog komt)  en dat de eilandenboog uit het Mioceen tegenwoordig niet meer actief is, doordat deze te ver van de subductiezone af is komen te liggen (en er dus geen magma omhoog komt)  Toelichting:Het eerste antwoordelement moet je kunnen afleiden uit de geleerde theorie. Je weet uit je leerboek dat de subductiezone zuidwaarts verschuift omdat de plaat waar Griekenland op ligt wordt uitgerekt en over de Afrikaanse plaat (richting het zuiden) wordt getrokken. Het tweede antwoordelement bestaat uit een toepassing van je kennis over subductie. Je weet dat subductie pas plaatsvindt als de onderduikende plaat diep genoeg is weggezakt waardoor afsmelting plaatsvindt (en magma ontstaat). De eilandenboog uit het Mioceen is echter zo ver weg van de subductiezone dat de plaat hier al zo diep is weggezakt dat er geen afsmelting meer plaatsvindt.  Deze vraag is afkomstig uit het vwo eindexamen 2021 - tweede tijdvak.