De Geo LRN-line Brazilië (CE 2025 e.v.) - Hoofdstuk 1-2 - Natuurlijk Brazilië & Blik op Brazilianen oefentoetsen & antwoorden

Perceptie = De manier waarop iemand de werkelijkheid waarneemt of ziet en daaruit voor zichzelf een bepaald beeld vormt.Geografisch beeld = De beschrijving van de ligging, gebiedskenmerken en bevolkingskenmerken. Ook een beschrijving van interne en externe relaties. Selva = wordt ook wel tropisch regenwoud genoemd; ondoordringbaar en dicht bebost gebied in de warme en vochtige tropen. Hoogvlakte = Vlak of licht golvend gebied dat op meer dan 500 meter hoogte ligt.Riftschouders = Een langgerekte, bergachtige en hoger gelegen zonde. Aan beide kanten een riftvallei. Dit ontstaat door de invloed van de hitte van het magma vlak onder de lithosfeer. Ertsen = gesteente waaruit een delfstof (vaak een metaal) kan worden onttrokken. ITCZ = intertropische convergentie zone. Dit is een zone met lage luchtdruk, in de buurt van de evenaar. Etniciteit = een geheel van sociaal-culturele kenmerken waarvan de mensen in een bepaalde groep vinden dat die bij hen hoort en hen daardoor ook onderling verbindt. Gated community = Ook wel; ommuurde woonwijk. Stadsdeel dat door een muur (of hek) is afgesloten van de rest van de stad. Dit kunnen enkele gebouwen zijn, maar ook een gehele woonwijk. Verstedelijkingstempo = Ook urbanisatietempo genoemd. Dit is de snelheid waarmee de urbanisatiegraad per jaar verandert (in procenten).  Onjuist. Deze twee hooglanden zijn bijna 2 miljard jaar oud. Juist.Onjuist. In deze twee hooglanden is ook stollingsgesteente te vinden. Het plateau van Paraná is een van de grootste lavaplateaus van de wereld.Juist.Toelichting: Stelling 1: Een gebied dat ouder is dan 1 miljard jaar wordt een schild genoemd. De twee hooglanden in Brazilië waren ooit kleine stukken continent die op de zuidpool lagen.Stelling 2: Zuid-Amerika en Afrika zaten ooit aan elkaar vast. Toen 230 miljoen jaar geleden Pangea openbrak, zijn deze twee delen losgeraakt; dit was tijdens het Krijt. Opstijgend magma heeft ervoor gezorgd dat deze twee continenten uit elkaar werden geduwd. Er ontstond een soort riftvallei. Stelling 3: Sedimentgesteente en metamorfesteente (zoals leisteen) zijn beide terug te vinden in de twee hooglanden. Stollingsgesteente (zoals graniet) is ook terug te vinden, omdat deze diep in de aardkorst is gevormd. Door opheffing en de erosie van de bovenliggende lagen ligt het oude gesteente nu dicht aan het oppervlak. Het Plateau van Paraná bestaat uit dikke lagen basalt dat als lava uit de vulkanen is gestroomd; het zijn de vulkanen die ontstonden toen Afrika en Zuid-Amerika uit elkaar begonnen te drijven. Stelling 4: Het laagland van de Amazone (Amazonebekken) ligt tussen het Hoogland van Guyana en het Hoogland van Brazilië. Hier vindt veel sedimentatie plaats. De mangroves zijn te vinden langs de vlakke en lage Atlantische kust in het noordoosten van Brazilië. Dit is te zien op atlaskaart 204- Zuid-Amerika Landschappen. Mangroves leven in gebieden met brak water (mengsel van zoet en zout) en met een getij (eb en vloed). Een mangrove bestaat uit bomen en struiken die hierin kunnen leven. O land met zoute grond die kan overstromen, of in ondiep zout water. De wortels van de mangroves steken boven het water uit.Het uitgebreide wortelstelsel van de mangroves zorgen voor bescherming van de kust omdat het werkt als een soort natuurlijke muur tegen erosie en stormschade. Toelichting:Bij deze vraag moet je gebruik maken van de atlas. Je gaat voorin naar Zuid-Amerika. Dan zie je staan "landschappen". Kaart 204 is de kaart waar je naartoe wordt verwezen. Hier staat in de legenda wat elke kleur betekent en ook de mangroves zijn hier aangegeven. Op die manier is dus terug te vinden dat de mangroves langs de vlakke en lage Atlantische kust, in het noordoosten van Brazilië, te vinden zijn. Mangroves zijn dicht tropische gebieden waarin de planten zich hebben aangepast aan het leven in zout water. De wortels van de planten zijn gedeeltelijk boven water te vinden, maar dus ook onder water. Tussen de wortels zwemmen veel soorten vis en krabben en vele dieren zoeken hier een plek om zich voor te planten en beschutting te zoeken. De mangroves hebben warm zeewater nodig.De wortels van de mangroves zorgen ervoor dat de kust wordt vastgehouden en minder kwetsbaar is voor kusterosie of door de afslag van de golven. Het laten verdwijnen van de mangroves kan dus kusterosie tot gevolg hebben. De verstedelijkingsgraad is het aandeel van de stedelijke bevolking van de totale bevolking. Dus; hoeveel procent van alle mensen woont er in de stad. Het verstedelijkingstempo is de snelheid waarmee de verstedelijkingsgraad per jaar verandert. Dit wordt weergegeven in procenten. Toelichting;In Brazilië wonen bijna 220 miljoen mensen en maar liefst 90% hiervan woont in de steden. Dat betekent dus dat de urbanisatiegraad (het percentage mensen dat in de steden woont) best hoog is. Het verstedelijkingstempo was vanaf 1950 erg hoog in Brazilië. Dat kwam doordat veel kleine boeren in armoede leefden en op zoek gingen naar beter werk en een beter bestaan in de steden. De verstedelijkingsgraad en het verstedelijkingstempo kunnen het een en ander zeggen over de mate van ontwikkeling in een land. Inheemse stammen (indigenas)Oorspronkelijke bewoners van BraziliëVoornamelijk in het Amazonegebied (midwesten en het noorden van het land)De pretos/zwartenZijn de afstammelingen van de tot slaaf gemaakte AfrikanenVoornamelijk in het noordoosten van BraziliëDe witten/brancosNakomelingen van de Portugese kolonistenzuiden en zuidoosten van BraziliëToelichting:De indigenas (ook wel inheemsen genoemd) waren voorheen de grootste (en enige) groep mensen in Brazilië. Voordat de Portugezen (rond 1500) voet aan land zette, waren er tussen de 5 en 10 miljoen inheemsen. Zij leefden verspreid over heel Brazilië. Doordat de Europeanen ziekten meenamen, is een groot gedeelte van de inheemse bevolking omgekomen. Een andere grote groep is omgekomen tijdens oorlogen met kolonisten. In Brazilië wonen vandaag de dag nog maar 1 miljoen indigenas. Met name in het tropisch regenwoud van de Amazone (in het noorden en het middenwesten).De pretos zijn een groep in Brazilië die afstammen van de ruim 4 miljoen tot slaaf gemaakte Afrikaanse mensen. Tegenwoordig zijn er ongeveer 15 miljoen pretos.De brancos (witten) zijn de grootste etnische groep in Brazilië. Deze groep is door immigratie in Brazilië terechtgekomen. Het zijn de mensen die afstammen van de kolonisten of andere Europeanen die in de loop van de eeuwen naar Brazilië zijn verhuisd. Er wonen nu ongeveer 90 miljoen witte mensen in Brazilië.  De Bolsa Familia houdt in dat gezinnen die onder de armoedegrens leven, geld van de overheid kunnen ontvangen. Als kinderen naar school gaan of gevaccineerd zijn, krijgt de moeder een maandelijkse toelage. Met de Bolsa Familia kan de moeder geld ontvangen om de scholing te betalen of eten te kopen. Door beter onderwijs en betere medische zorg, krijgen de kinderen meer kans op beter werk. Door een verbetering van de positie van de arme bevolking, krijgt de economie een steuntje in de rug. Dankzij de Bolsa Familia neemt dus ook de ongelijkheid binnen de bevolking af en wordt dus ook de sociale mobiliteit gestimuleerd. Dit betekent dat de armoedecyclus waarin veel mensen van generatie op generatie in gevangen hebben gezeten, eindelijk wordt doorbroken. Toelichting: De Bolsa Familia was een onderdeel van het programma van president Luiz da Silva (hij was president van 2003 tot 2011 - sinds januari 2023 is hij weer president). Het gevolg van het invoeren van de Bolsa Familia was dat de economie begon te groeien en het inkomen van de arme Brazilianen toenam. Hierdoor nam de sociale ongelijkheid af. Arme Brazilianen stegen op de maatschappelijke ladder dankzij de Bolsa Familia. De sociale mobiliteit in Brazilië nam toe. De Bolsa Familia zorgde ervoor dat de arme bevolking wat meer te besteden had, kinderen naar school konden en medische zorg kon betalen. Dit zorgt voor een stimulans in de sociale mobiliteit, omdat hierdoor de bevolking beter opgeleid werd en konden hierdoor weer meer besteden. De Bolsa Familia is dus gunstig voor de economische groei.  Klimaatgrafiek A - CaatingaVrij droog en steppe-achtig. Droge tijd kan negen maanden durenKlimaatgrafiek B - SelvaSilva is een ander woord voor tropisch regenwoud. In klimaatgrafiek B is te zien dat het er elke maand flink regent. Klimaatgrafiek C - CerradoEr is sprake van een droge tijd van april tot en met september. Het is een boomsavanne. Hoeveelheid neerslag is duidelijk lager dan die van de selvaToelichting:Klimaatgrafiek A - Caatinga is een doornstruik savanne. Het is er vrij droog en steppe-achtig. Dit is ook de reden waarom klimaatgrafiek A bij de caatinga moet worden geplaatst. De caatinga is met name te vinden in het drogere, noordoostelijke deel van Brazilië. Daar zijn veel doornstruiken te vinden, grassen en her en der wat bomen. Er zijn ook cactussen te vinden. Een neerslag kenmerk van de caatinga is dat er tussen de 250 en 800 millimeter neerslag valt per jaar. De droge tijd kan negen maanden duren. Klimaatgrafiek B - Silva is het portugese woord voor tropisch regenwoud. In klimaatgrafiek B is te zien dat het er elke maand flink regent en dit is kenmerkend voor tropisch regenwoud. Een deel van de regen wordt door oostenwinden van zee aangevoerd. Het andere gedeelte ontstaat doordat water vanuit de rivieren en vanaf de planten verdampt (evaporatie). Ook geven de bomen en planten elke dag vocht af aan de lucht (transpiratie). Deze aspecten zorgen voor een grote hoeveelheid neerslag in het tropische gebied. Klimaatgrafiek C - Cerrado is een boomsavanne. Klimaatgrafiek C moet gekoppeld worden aan de cerrado omdat er sprake is van een droge tijd van april tot en met september. Het landschap ziet er in deze tijd droog en dor uit. Zodra de regen gaat vallen verandert de natuur; de bomen en struiken krijgen groene en nieuwe bladeren. De bomen in de cerrado zijn lang niet zo hoog als die van het tropisch regenwoud. De cerrado ligt voor een groot gedeelte op het Hoogland van Brazilië.  De cerrado staat in de periode mei tot en met september onder invloed van een hoge luchtdruk (of een dalende luchtbeweging)waardoor de dalende lucht opwarmt, er geen waterdamp condenseert en dus geen wolkvorming optreedt. Hierdoor valt er weinig neerslag.Toelichting:Bij een vraag als deze is het belangrijk om je een aantal dingen te realiseren. Het gaat hier over het gebied van de cerrado. Je moet eigenlijk direct opzoeken waar dit gebied ligt wanneer je dat niet weet. Welke gebieden liggen er om heen, waar ligt het ten opzichte van de evenaar?Er wordt in de vraag al gezegd dat er in een bepaalde periode weinig neerslag valt. Die periode is van mei tot en met september. Het eerste wat nu eigenlijk in je op zou moeten komen is de ligging van de ITCZ gedurende een jaar. De ITCZ is een lagedrukgebied rond de evenaar dat gedurende een jaar verandert. Waar de ITCZ ligt, ligt een lagedrukgebied en er valt dus neerslag.Wanneer je naar de gegeven kaarten kijkt is op bladzijde 206A te zien dat de ITCZ in januari ten zuiden van de evenaar ligt. Hier krijgt het gebied de meeste zonuren en is het dus ‘zomer’. Op 206B in juli is te zien dat de meeste neerslag valt op het noordelijke deel van de evenaar. Nu terugkomend op de vraag:De cerrado ligt ten zuiden van de evenaar en ligt dus van mei tot en met september onder invloed van een hoge luchtdruk (want de ITCZ - lage luchtdruk met veel neerslag - ligt ten noorden van de evenaar). De hoge luchtdruk boven de cerrado is een dalende luchtbeweging, de dalende lucht warmt op, kan meer waterdamp vasthouden, gaat niet condenseren en er komen geen wolken. Er valt dan dus ook weinig tot geen neerslag. Leertip! Een ezelsbruggetje: Hoog = droog (hoge luchtdruk is droge lucht), Lage luchtdruk = nattigheid. Door een lager debiet leveren hydro-elektriciteitscentrales minder stroom (zodat de kosten van ijzerproductie stijgen).Door een lager debiet is transport over de rivier lastiger / duurder (zodat de prijs van ijzer stijgt).Toelichting:Voor het beantwoorden van deze vraag is het allereerst belangrijk om de begrippen te begrijpen. Debiet is de hoeveelheid water die een rivier afvoert in m3 per seconde. In de inleidende tekst van de vraag staat dat door de droogte in het zuiden van Brazilië het debiet daalde. Dat betekent dus dat er minder water per m3/seconde door, in dit geval de Paraná, stroomt. Nu moet je twee oorzaken noemen:Wanneer er minder water door de rivier stroomt, kan er ook minder hydro-elektriciteit opgewekt worden. Er kan dus geen energie uit de waterkracht worden gehaald. Dat betekent dat energie vanuit grondstoffen moet worden opgewekt. Dit is vaak duurder dan de elektriciteit die bij de waterkrachtcentrale wordt opgewekt. Deze extra kosten worden doorberekend in de prijs van ijzer. De kosten van ijzerproducten zullen dus hoger worden wanneer het debiet lager is.Doordat het debiet van de rivier lager is, wordt het moeilijker voor (grote) schepen om over de rivier te varen. Het transport wordt dus lastiger en duurder. Dit heeft ook invloed op de prijs van ijzer want deze extra kosten worden doorberekend in de prijs. Een lager debiet zorgt dus voor hogere ijzerprijzen. Tip! Je mag de atlas hierbij gebruiken. Je kunt bijvoorbeeld kijken waar de Paraná ligt en hoeveel (en op welke locatie) er waterkrachtcentrales zijn gebouwd. Ook zie je bij de monding een grote geïndustrialiseerde regio met veel ijzererts. De vorm van de Lorenzcurve geeft inzicht in de inkomensongelijkheid. Hoe verder de curve afwijkt van de diagonaal (hoe boller deze dus is), hoe ongelijker de inkomens verdeeld zijn. De Lorenzcurve van Brazilië is (sterk) gebogen, wat betekent dat een relatief klein deel van de bevolking een groot deel van het totale inkomen bezit. Terwijl een groot deel van de bevolking veel minder verdient. Dit wijst op een grote inkomensongelijkheid.Als de inkomens gelijk verdeeld zouden zijn, zou de Lorenzcurve samenvallen met de diagonaal (zie afbeelding). Dat zou betekenen dat bijvoorbeeld 20% van de bevolking ook 20% van het totale inkomen kan ontvangen. Of dat 50% van de bevolking 50% van het inkomen verdient. In Brazilië is dit echter niet het geval. Toelichting:De Lorenzcurve is een manier om de ongelijkheid in een land weer te geven. Hoe boller de curve is, hoe ongelijk het inkomen is verdeeld. In Brazilië is het zelfs zo dat de rijkste 1% van de bevolking bijna veertig keer zo veel verdient als de armste 50% van de bevolking bij elkaar opgeteld. Het gaat hier over sociale ongelijkheid.Vrij recent (aan het begin van deze eeuw) stond Brazilië nog in de top 10 van de landen waar de inkomensongelijkheid enorm groot was. Tegenwoordig is de inkomensongelijkheid afgenomen. Bron: wikipedia