Economie Integraal 2e ed deel 1+2+3 - Hoofdstuk 5 - Economische macht oefentoetsen & antwoorden

MonopolieEén aanbieder, veel vragers.Deze enige aanbieder (de monopolist) is volledig prijszetter. Deze partij bepaalt de marktprijs. Markt is niet transparant. Voorbeelden: leidingwater (kraan en douche) in Nederlandse woningen of lokale vuilnisophaaldienst. Oligopolie Beperkt aantal aanbieders, veel vragers.Vaak hebben twee tot vijf grote aanbieders een groot aandeel van de totale markt. Producten kunnen zowel homogeen als heterogeen zijn.  Markt is niet transparant.Voorbeeld: Supermarkten (Albert Heijn, Jumbo, Aldi en Lidl domineren de markt), bouwmarkten (Hornbach, Gamma, Praxis en Karwei domineren de markt) of de markt van mobiele telefoons (Samsung en Apple/Iphone domineren de markt). Wanneer twee partijen de markt domineren spreken we van een duopolie. Monopolistische concurrentieVeel vragers en aanbieders.Heterogene producten.Aanbieders gedragen zich als individuele prijszetters (monopolisten), omdat elk product uniek is in de ogen van de concurrent. Markt is niet transparant.Voorbeelden: markt van kleding, schoenen, parfum, horloges.  Bij prijsdiscriminatie worden voor hetzelfde product verschillende prijzen gehanteerd aan verschillende doelgroepen.Bijvoorbeeld korting voor het theater voor 65+ of studenten. Een lagere prijs voor grote groepen bij een pretpark. Bij prijsdifferentiatie worden er verschillende prijzen gevraagd voor een soortgelijk product, maar met kleine aanpassingen die het product meer waarde geven voor de consument:Parfum in een speciale cadeauverpakking.Eersteklas kaartjes voor in de trein. VIP-tickets voor een concert.Loge kaartjes in het theater of bij het circus.  Productbeleid 🡪 Welke assortiment bieden we aan en welke kwaliteit hebben onze producten?Prijsbeleid 🡪 Welke prijsstrategie hanteren we voor onze producten?Plaatsbeleid (distributiebeleid) 🡪 Hoe bieden we onze producten aan op de markt?Promotiebeleid 🡪 Op welke manieren brengen we onze producten onder de aandacht bij (potentiële) afnemers? Productdifferentiatie betekent dat een product in meerdere varianten op de markt wordt gebracht. Op deze manier worden er meer doelgroepen aangesproken. Het doel hiervan is dan ook om een groter marktaandeel te verkrijgen c.q. om de totale omzet te verhogen.Bijvoorbeeld: Coca Cola, Coca Cola light, Coca Cola Zero. Productdifferentiatie kan ook worden gebruikt om je te onderscheiden van de concurrentie. Producten krijgen dan speciale kenmerken waarmee ze opvallen. Bijvoorbeeld de vele verschillende repen van Tony Chocolonely met allerlei opvallende kleuren en smaken of alle verschillende blikjes van Red Bull.     Prijsstarheid betekent dat de aanbieders in een oligopolie heel moeilijk hun prijzen kunnen aanpassen. De reden hiervoor is dat binnen een oligopolie een prijsverlaging snel kan leiden tot een prijzenoorlog, wat voor alle aanbieders een lagere winst betekent. Pak bijvoorbeeld de markt van supermarkten. Stel je voor dat Albert Heijn ineens alle prijzen zou verlagen met 5%, dan zal Jumbo waarschijnlijk reageren met dezelfde prijsverlaging. Maar als Jumbo de ‘tegenaanval’ inzet, zullen ze de prijzen verlagen met bijvoorbeeld 8%. Als Albert Heijn dan weer reageert met een prijsverlaging naar 10%, spreken we van een prijzenoorlog. Beide partijen verlagen hun prijzen in strijd met de concurrent, wat er uiteindelijk toe leidt dat beide partijen flink verlies maken.    Van kartelvorming is sprake wanneer bedrijven onderling afspraken gaan maken om de onderlinge concurrentie te beperken. Zo kunnen er prijsafspraken worden gemaakt of afspraken m.b.t. een productiequotum. In deze situatie wordt de consument opzettelijk benadeeld. Door kartelvorming kunnen bedrijven zich gaan gedragen als een monopolist. Dit is wettelijk verboden. De markt dient concurrerend te zijn, zodat de consument de meeste keuze heeft tegen de beste prijs. De autoriteit ACM houdt hier toezicht op. Bij overtreding van deze regels kunnen bedrijven flinke boetes krijgen.   Een patent (of octrooi) geeft bedrijven het alleenrecht op het aanbieden van een bepaald product of toepassing binnen een product. Andere bedrijven mogen dit product dan niet namaken, verkopen of invoeren. Bedrijven vragen zo’n patent (of octrooi) vaak aan voor producten waar hoge onderzoeks- en ontwikkelingskosten mee gemoeid zijn. Het geeft hun een tijdelijke monopolypositie in de markt. Dit wordt toegestaan door de overheid om bedrijven wel te stimuleren om te blijven investeren in productinnovatie. Zou elke uitvinding direct nagemaakt kunnen worden door concurrenten, dan verdwijnt bij bedrijven de incentive om te investeren in nieuwe uitvindingen. Dit zou op lange termijn nadelig zijn voor de maatschappij in zijn geheel.   a)Alle vragers kunnen alleen maar terecht bij de monopolist. Dit betekent dat de monopolist als prijszetter kan bepalen hoeveel producten in de markt worden gevraagd en verkocht. We noemen deze GO-lijn van de monopolist daarom ook wel de prijs-afzet lijn. b)Zelfs een monopolist is gebonden aan de betalingsbereidheid van de consument. Uit de GO-lijn / prijs-afzet lijn blijkt dat de maximale betalingsbereidheid ligt bij een prijs van €1. Wanneer de monopolist een prijs hoger dan €1 gaat vragen zal de vraag 0 zijn (Qv = 0). c)Break-even ligt in een grafiek altijd bij de punten TO=TK of GO=GTK.In deze grafiek is te zien dat de GO lijn en de GTK lijn zich op twee punten snijden. GO=GTK bij een prijs van €0,99 en een prijs van €0,13. Bij deze verkoopprijzen speelt de monopolist dus quitte (geen winst of verlies). Let op! Bij het aflezen van de grafiek mag je er 1 of 2 cent naast zitten.d)Maximale winst is bij het punt MO=MKDit is bij een hoeveelheid van 45.000 (aflezen op x-as).Bij deze hoeveelheid hoort een prijs van €0,55 (aflezen op GO-lijn). GTK bij deze hoeveelheid bedraagt €0,18 (aflezen GTK lijn)TW = TO – TK TO = 45.000 x €0,55 = €24.750TK = 45.000 x €0,17 = €7.650TW = €17.100Of TW = 45.000 x (€0,55 - €0,17) = €17.100Let op! Bij het aflezen van de grafiek mag je er 1 of 2 cent naast zitten. e)Maximale omzet is bij het punt MO = 0.De afzet bij dit punt is 50.000 (aflezen x-as). De prijs bij dit punt is €0,50 (aflezen op GO-lijn) Maximale omzet = 50.000 x €0,50 = €25.000   a)De GO-lijn gelijk stellen aan de vraaglijn kan alleen in een situatie van perfecte prijsdiscriminatie. Dit betekent dat de monopolist elke deelmarkt exact de verkoopprijs kan rekenen die gelijk is aan de betalingsbereidheid van de consument. In deze situatie verlaagt de monopolist de prijs telkens wanneer alle vragers binnen een bepaalde deelmarkt het product hebben gekocht. In de marketing noemen we dit een afroomprijsstrategie of price skimming. b)De totale welvaart bestaat uit het consumentensurplus en het producentensurplus. In deze situatie betaalt elke consument exact zijn betalingsbereidheid. Er is in deze situatie dus geen consumentensurplus. Het volledige surplus c.q. de totale welvaart bestaat dan volledig uit het producentensurplus van de monopolist. c)Werkwijze:Maximale winst wordt behaald in de situatie van MO=MK. De MO-functie moet worden herleid vanuit de Qv-functie door te differentiëren. De MK-functie moet worden herleid vanuit de TK-functie door te differentiëren. Bereken welke productie/hoeveelheid (Q) hoort bij MO=MK.Bereken de prijs die hoort bij deze productie/hoeveelheid (Q)Antwoord:MO herleiden:Qv = -25P + 5.000Wissel P en Q om.Alle variabelen worden gedeeld door 25.P = -0,04Q + 200 TO = P x QLinks van het =teken wordt P vermenigvuldigt met Q om TO te krijgen. Rechts van het =teken moet ook alles worden vermenigvuldigd met Q.TO = (-0,04Q + 200)xQTO = -0,04Q2 + 200QTO herleiden naar MO MO = -0,08Q + 200 MK herleidenTK = 0,025Q2 + 2Q + 45.000MK = 0,05Q + 2MO=MK (bijbehorende hoeveelheid (Q) berekenen-0,08Q + 200 = 0,05Q + 2-0,13Q = 198Q = 1.523 Welke prijs hoort bij deze hoeveelheid? Gebruik hiervoor de Qv-functie: Qv = -25P + 5.0001.523 = -25P + 5.00025P = 3.477P = 139Je zou ook de functie P = -0,04Q + 200 kunnen gebruiken die je eerder hebt gevonden bij het herleiden van MO.  d)Consumentensurplus = groene vlakProducentensurplus = roze vlak Bron: www.economielokaal.nl e)Consumentensurplus Oppervlakte groene driehoek= (200 – 139) x 1.523 x 0,5 = €46.451,50Producentensurplus Oppervlakte roze driehoek + roze vierkantSplitsing roze gebied is bij MK-lijnBereken MK bij een hoeveelheid van 1.523.Gebruik hiertoe de MK-functie.MK = 0,05Q + 2MK = 0,05 * 1.523 + 2MK = 78Oppervlakte roze rechthoek= (139 – 78) x 1.523 = €92.903Oppervlakte roze driehoek= (78 – 2) x 1.523 x 0,5 = €57.874Totale surplus / totale welvaart 46.451,50 + 92.903 + 57.874 = €197.228,50f) Werkwijze:Beredeneer in welke situatie de totale welvaart maximaal is (pareto-optimaal)? Dit is de situatie waar Qa = Qv. Welke lijnen vanuit de grafiek zijn gelijk aan Qa en Qv?De rode GO(P)-lijn = QvDe blauwe MK-lijn = Qa Dus in plaats van Qa = Qv, krijg je GO(P) = MKP = -0,04Q + 200 (zie uitwerking vraag c)MK = 0,05Q + 2 (zie uitwerking vraag c)Bereken de bijbehorende P en Q bij GO(P) = MK.Bereken het totale surplus (consumentensurplus en producentensurplus) bij deze situatie.Vergelijk het surplus in deze pareto-optimale uitkomst met het surplus zoals berekend bij vraag e). Antwoord:Maximale welvaart is altijd in de situatie van marktevenwicht (Qa=Qv). Dit noemen we de pareto-optimale situatie. Bij de monopolist in deze situatie (zie vraag a) is de GO-lijn (P) tevens prijsafzetlijn en gelijk aan de collectieve vraag (Qv).  De MK-lijn bepaalt of de monopolist bereid is om het product aan te bieden bij een bepaalde hoeveelheid en is daarom gelijk aan het collectieve aanbod (Qa). P = -0,04Q + 200 MK = 0,05Q + 2-0,04Q + 200 = 0,05Q + 2-0,09Q = -198Q = 2.200Deze Q van 2.200 invullen bij PP = -0,04Q + 200P = -0,04 * 2.200 + 200 P = 112Consumentensurplus:(200 – 112) x 2.200 x 0,5 = €96.800Producentensurplus:(112 – 2) x 2.200 x 0,5 = €121.000Totale welvaart in pareto-optimale situatie = €217.800Totale welvaart in de situatie waarbij de monopolist maximale winst nastreeft = €197.228,50 (zie antwoord e)Welvaartsverlies = €20.571,50 a)Voorstel A = Maximale omzet MO = 0Aantal bezoekers = 2.800Voorstel B = Break-evenGO = GTKAantal bezoekers = 2.200Verschil is 600 bezoekers. b)Voorstel A = Maximale omzet MO = 0Aantal bezoekers = 2.800GO bij dit punt = €24GTK bij dit punt = €26Verlies is dus €2 per bezoekerTotale verlies = 2.800 bezoekers x €2 = €5.600c)Bij prijscombinatie 1 wordt op deelmarkt I een prijs gehanteerd van €33. De marginale omzet bij deelmarkt I is dan €6. Bij prijscombinatie 1 wordt op deelmarkt II een prijs gehanteerd van €28. De marginale omzet bij deelmarkt II is dan €16. Dat betekent dat De Tent de totale omzet kan verhogen door op deelmarkt II meer bezoekers te trekken (door de prijs daar te verlagen) ten laste van deelmarkt I (waar de prijs wordt verhoogd). De omzetverhoging die dat geeft op deelmarkt II is dan groter dan de omzetverlaging op deelmarkt I.d)Bij prijscombinatie 2 wordt er op deelmarkt I een prijs gevraagd van €35.Bij deze prijs komen 1.200 bezoekers (zie figuur 2). Bij prijscombinatie 2 wordt er op deelmarkt II een prijs gevraagd van €25.Bij deze prijs komen 1.000 bezoekers (zie figuur 2). Winst = TO – TKTO = (1.200 x €35) + (1.000 x €25) = €67.000Bij 2.200 bezoekers is GTK €30 (zie figuur 1). TK = 2.200 x €30 = €66.000Winst = €67.000 - €66.000 = €1.000