De Geo LRN-line Systeem Aarde (CE 2026 e.v.) - Hoofdstuk 3-4 - Landschappen & Middelandse Zeegebied oefentoetsen & antwoorden

Kies uit onderstaande lijst drie landschapszones. Doe er niet meer dan drie, want die worden bij de beoordeling van je toets niet betrokken. Tropisch: te nat (veel uitspoeling / lage chemische vruchtbaarheid)Aride: te droog (geen humusvorming)Subtropisch: neerslag te onregelmatig / (te) kort groeiseizoenBoreaal: te kort groeiseizoen / permafrost / te koud in een groot gedeelte van het jaar.Polair: te koud, zeer lage fysische vruchtbaarheidToelichting:Dit is een vraag waarbij je je begripskennis moet toepassen. Werk gestructureerd en zet drie zelfgekozen landschapszones onder elkaar. Let op dat je hier niet per ongeluk klimaatzones benoemt. Die zijn fout, want in de vraag staat duidelijk vermeld dat hier landschapszones worden gevraagd. De gematigde landschapszone staat er niet bij, want deze heeft geen beperking!  De twee juiste kenmerken van het klimaat zijn: Het klimaat is koud/een groot deel van het jaar onder 0 graden Celsius. Het klimaat is relatief nat (zeker in de zomermaanden).Door het relatief koude en natte klimaat (oorzaak) zullen er maar weinig voedingsstoffen ontstaan en eventuele voedingsstoffen die in de warme en natte maanden ontstaan spoelen snel uit door de grote hoeveelheid neerslag. (gevolg).Toelichting:In het werkboek kom je dergelijke vragen tegen als vraag a en b. Op het examen komt dit niet voor en gebruiken de examenmakers vaak aparte streepjes. Het is dus een vraag, met aparte deelantwoorden. Het antwoord moet een geheel zijn, maar mag wel bestaan uit twee losse delen. Geef deze losse delen duidelijk aan. Zo kun je gemakkelijk per deelantwoord controleren of het een volledig antwoord op de vraag is.Begin met het noemen van de twee gevraagde kenmerken. Vervolgens gebruik je deze twee kenmerken als oorzaken voor de gevolgen voor de bodem.  De juiste bodemsoort is de tsjernozem (zwarte aarde). Deze boden is geschikt voor akkerbouw om de volgende twee redenen: Het feit dat deze bodem uit zwarte aarde bestaat, geeft aan dat er een dikke humuslaag aanwezig is welke gunstig is voor akkerbouw / welke een hoge chemische vruchtbaarheid biedt. Daarnaast is deze bodem ook zeer goed water- en zuurstofdoorlatend / heeft deze bodem een hoge fysische vruchtbaarheid. Toelichting:De atlaskaart verraadt het antwoord hier al een beetje.Net als in de vorige vraag gebruikt de vragenmaker hier twee deelvragen die samen een vraag vormen. Werk weer netjes en gestructureerd en werk beide deelvragen een voor een af. Bedenk dat het tweede gedeelte van de vraag uit twee antwoorden moet bestaan.  Door verzilting kan er geen vegetatie (geofactor: plant) meer groeien, waardoor de bodem (geofactor: bodem) makkelijk verstuift en een woestijnachtig landschap ontstaat.Toelichting:Eerst bepaal je welke geofactoren je nodig hebt voor je antwoord: dit zijn de geofactoren plant en bodem.Vervolgens is het een vrij eenvoudige oorzaak-gevolgrelatie waarbij je het begrip verzilting (oorzaak) aan het begrip verwoestijning (gevolg) koppelt. Je hoeft in je antwoord niet letterlijk te benoemen dat bepaalde woorden de geofactoren zijn. Om het antwoord te verduidelijken is dat hierboven wel gedaan (tussen haakjes), maar dit is niet noodzakelijk voor een volledig goed antwoord.  Java ligt in de tropische zone. De natuurlijke factor die de vruchtbaarheid in die landschapszone beperkt is dat er te veel neerslag / te veel uitspoeling is. door de aanwezigheid van veel vulkanisch gesteente / materiaal / as wordt de landbouwgrond vruchtbaar. De Nijloevers liggen in de aride zone. De natuurlijke factor die de vruchtbaarheid in die landschapszone beperkt is dat het te droog is,  door overstroming van de Nijl wordt vruchtbaar slib neergelegd wat elk jaar een vruchtbare oogst mogelijk maakt.Toelichting:De juiste landschapszones leid je af uit de bovengenoemde atlaskaarten. Vervolgens bedenk je welke beperkende factor kenmerkend is voor beide landschapszones.Vervolgens bedenk je (inzicht) waarom beide gebieden toch een bepaalde vruchtbaarheid leveren. Eventueel kun je de landen verder onderzoeken door middel van de atlas. Bari ligt in de buurt van de Apennijnen. Dit gebergte is gevormd door een botsing van de Apulische plaat met de Euraziatische plaat. Op de Apulische plaat is veel kalksteen gevormd omdat hier de Adriatische Zee ligt. Door de plooiing van de Apulische plaat is kalksteen aan het aardoppervlak gekomen en makkelijk winbaar in deze regio. Toelichting:Bij deze vraag moet je meerdere bronnen gebruiken. Zoek eerst de ligging van Bari op door middel van de atlaskaart. Vervolgens vergelijk je de ligging van Bari met de plaattektonische kaart in de atlas. Beschrijf daarna het plaattektonische proces wat bij Bari plaatsvindt. Tenslotte beschrijf je de conclusie waarbij kalksteen vanaf de zeebodem omhoog komt en winbaar is voor de mensen in Bari. Lava zorgt, na verloop van tijd, voor vruchtbare grond die makkelijk te bewerken is voor landbouw. Doordat hier grote landbouwopbrengsten werden geboekt konden deze nederzettingen uitgroeien tot grote steden. Toelichting:Deze vraag bevat een tegenstelling. Iets wat ogenschijnlijk onlogisch is, heeft toch een verklaring. Bedenk je voor dat je gaat beantwoorden welke voordelen vulkanisme biedt, omdat in de vraag de nadelen al worden besproken. Bedenk vervolgens welk gevolg dit voordeel heeft en hoe dit leidt tot de groei van steden.  Op deze foto zie je terrassenlandbouw. Deze manier van landbouw bedrijven voorkomt bodemerosie door afstromend water doordat het water niet gaat stromen. Het valt namelijk op een vlak/gelijkmatig oppervlak en krijgt meer tijd om in de bodem te infiltreren. Wanneer er geen terrassen zijn aangelegd ontstaat een helling, waardoor eventueel regenwater dat valt kan stromen langs de helling en de vruchtbare bovenlaag kan eroderen.Toelichting:Bedenk wat, op deze afbeelding, bodemerosie kan veroorzaken als het er niet zou zijn geweest. Bodemerosie door afstromend water heeft altijd zwaartekracht / een helling nodig. Je ziet dat deze hellingen kunstmatig zijn weggehaald door de mens. Dit brengt je op het spoor dat het aanbrengen van een gelijkmatig oppervlak op een helling ervoor zorgt dat bodemerosie wordt tegengegaan. Ten oosten van Granada ligt het gebergte Sierra Nevada. Een gebergte bevat veel hellingen waarlangs bodemaantasting kan plaatsvinden.Toelichting:Bij deze vraag komt het aan op kaartvaardigheden. Je ziet een verschijnsel welke je moet verklaren aan de hand van een kaartkenmerk. De vraag zet je op het goede spoor door de geografische dimensie te noemen waaraan je antwoord moet voldoen. Als je een fysisch-geografische oorzaak moet geven dan moet je dit altijd kunnen herleiden uit een natuurlijke oorzaak. In dit geval gaat het om een gebergte.  Natuurlijke reden: Algerije heeft een droger klimaat dan Italië, waardoor de vegetatie (plantgroei) kwetsbaarder is. Schade aan de vegetatie kan bodemerosie in gang zetten, waardoor de vegetatie zich moeilijker kan herstellen en het landschap meer gaat lijken op een woestijn (verwoestijning);Menselijke reden: Algerije heeft een minder sterk ontwikkelde economie (mens) dan Italië, waardoor geld voor maatregelen om verwoestijning te voorkomen in mindere mate beschikbaar is.Toelichting:Knip de vraag in twee stukjes zoals ook in de vraag staat beschreven. Ga eerst aan de slag met de natuurlijke reden voor dit verschil. Veel geofactoren (die met de mens te maken hebben) vallen al af bij deze reden. Bij het tweede gedeelte gebruik je juist wel de geofactoren die met de mens te maken hebben. De periode september-oktober is helemaal aan het eind van de droge zomer. De bossen zijn dan dus helemaal uitgedroogd en vatten makkelijk vlam.Toelichting:Voordat je de vraag beantwoord, kijk je eerst naar de gegeven atlaskaart. Deze gaat over het klimaat en nog specifieker over neerslag. In Portugal valt op dat de zomermaanden extreem droog zijn ten opzichte van de overige maanden. September is de eerste maand waarin weer iets meer neerslag valt. Dit zet je op het spoor dat bossen het meest kwetsbaar zijn voor branden nadat de droge periode is afgelopen. Afrikaanse plaat en de Anatolische / Grieks-Turkse plaat.Juiste antwoorden zijn twee van de volgende platen: Anatolische en Euraziatische plaat (Noord-Anatolische breuklijn)  Anatolische plaat en Arabische plaat (Oost-Anatolische breuklijn)  Afrikaanse plaat en Arabische plaat (Dode Zee-breuk)Toelichting:Ga eerst op zoek naar de ligging van het eiland Kos. In de bron zie je dat Kos tegen de kust van Turkije aan ligt en dus relatief ver weg van de subductiezone onder Kreta. Dit moet je op het spoor zetten dat de Euraziatische plaat in ieder geval niet de oorzaak is van deze aardbeving, maar dat deze aardbeving is veroorzaakt door de botsing met de Anatolische plaat / Turkije. De subductiezone verplaatst zich zuidwaarts / richting Afrika.Uit de beschrijving moet blijken dat: de actieve eilandenboog (waar Kos deel van uitmaakt) op de plek ligt waar de onderduikende plaat diep genoeg is weggedoken om te smelten (en er magma omhoog komt),  en dat de eilandenboog uit het Mioceen tegenwoordig niet meer actief is, doordat deze te ver van de subductiezone af is komen te liggen (en er dus geen magma omhoog komt). Toelichting:Het antwoord op a. moet je kunnen afleiden uit de geleerde theorie. Je weet uit je leerboek dat de subductiezone zuidwaarts verschuift omdat de plaat waar Griekenland op ligt wordt uitgerekt en over de Afrikaanse plaat (richting het zuiden) wordt getrokken. Het antwoord op b. bestaat uit een toepassing van je kennis over subductie. Je weet dat subductie pas plaatsvindt als de onderduikende plaat diep genoeg is weggezakt waardoor afsmelting plaatsvindt (en magma ontstaat). De eilandenboog uit het Mioceen is echter zo ver weg van de subductiezone dat de plaat hier al zo diep is weggezakt dat er geen afsmelting meer plaatsvindt. - Podgorica ligt aan de westkant van een bergachtig gebied (situatiebeschrijving). Hier valt veel neerslag door stuwingsregens (oorzaak).- In de zomer schuiven de subtropische hogedrukgebieden van de Sahara noordwaarts, waardoor er dan weinig neerslag in het Middellandse Zeegebied valt.Toelichting:Ga op de overzichtskaart eerst op zoek naar Podgorica. Montenegro is een niet erg groot land en daarom wellicht lastig te vinden op de atlaskaart. Bedenk vervolgens welke redenen je hebt geleerd die een grote hoeveelheid neerslag kunnen verklaren. De eerste reden die je hebt geleerd is een ligging dichtbij de evenaar. Van Podgorica kun je uitsluiten dat deze plaats dichtbij de evenaar ligt. Het ligt immers in het Middellands Zeegebied en dat ligt niet in de tropen. Wel zie je dat in de buurt van Podgorica een bergachtig gebied is. Dit kun je zien aan de donkere kleuren in de atlas. Deze donkere kleuren (zie legenda) wijzen op hoogteverschil en dus een gebergte. Het tweede gedeelte van je antwoord is wat eenvoudiger als je de theorie van §4.2 goed bestudeerd hebt. Je weet dat in de zomer het hogedrukgebied rondom de Azoren een stuk sterker is dan in de winter. Dit sterke hogedrukgebied oefent veel invloed uit op het Middellands Zeegebied en zorgt voor droge condities in Montenegro en de rest van het Middellands Zeegebied. Op kaart 153D (55e editie) of 135D (56e editie) wordt het irrigatienetwerk van Israël/Palestina weergegeven. Hieruit blijkt dat vooral in het noorden en het westen irrigatie voorkomt. Het zuiden (Negev) is te droog; het oosten is bezet Palestijns gebied / gevoelig voor conflicten / gevoelig voor sabotage.Toelichting:Het is belangrijk om puntsgewijs te werken bij deze vraag omdat de gehele opgave uit vier subvragen bestaat. Ga eerst op zoek naar de benodigde atlaskaart. Dit is kaart 153D (55e editie) of 135D (56e editie). Vervolgens kijk je op de atlaskaart waar duidelijk irrigatiebuizen zijn aangelegd. Dit zijn het noorden en westen. Dan blijven het zuiden en oosten over waar geen irrigatie wordt toegepast. Vervolgens probeer je, eventueel met behulp van de andere atlaskaarten, te beredeneren waarom hier geen (irrigatie)landbouw plaatsvindt. Bedenk goed dat het om twee verschillende gebieden gaat en dus ook om twee afzonderlijke redenen waarom er geen landbouw kan plaatsvinden. Het zuiden heeft een veel lagere breedtegraad dan het noorden. Hier is het droog. Zelfs irrigatie kan hier niet helpen om landbouw mogelijk te maken. In het oosten liggen de (bezette) Palestijnse gebieden. Hier is er continu sprake van (oorlogs)dreiging. Een eventueel irrigatiesysteem is gevoelig voor sabotage en daarom wordt er niet geïnvesteerd in een dergelijk netwerk.