MEMO MAX (release 5.1) deel A+B - Hoofdstuk 1 - Jagers en boeren oefentoetsen & antwoorden

a) Prehistorie is de voorgeschiedenis. De tijd voordat er geschreven bronnen waren.  b) Jagers- verzamelaars waren mensen die leefden van de jacht, visserij en het verzamelen van eetbare planten.  c) Irrigatielandbouw is landbouw waarmee men met kanalen en andere waterwerken de akkers bevloeit (water geeft).  d) Sociale laag is een groep mensen die van andere groepen mensen verschilt in rijkdom, aanzien en macht. e) Hiërogliefenschrift is het schrift dat de Egyptenaren vanaf ongeveer 3100 v.Chr. gebruikten. Het schrift bestaat uit tekeningen, die elk een woord of klank uitbeelden.  f) Een land met duidelijke grenzen, een bestuur en overal dezelfde wetten en regels.  g) Iemand die in dienst is van het bestuur en zorgt voor het uitvoeren van de besluiten, bijvoorbeeld het innen van belasting. h) Polytheïsme is het geloof in meer dan 1 god.  Tip: Maak je niet druk als je niet woord voor woord de betekenis van het begrip kan opschrijven. Belangrijk is dat je in je eigen woorden de betekenis kan overbrengen.    a. de Neanderthaler b. De homo sapiens (de Moderne mens) a) 25 tot 40 mensen. Hoe meer mensen hoe sneller het voedsel uit een gebied op zou zijn, daarom waren de groepen relatief klein. b) Omdat de dieren en planten op waren en de groep anders geen voedsel had als zij niet rondtrokken.  c) De mannen jaagden en de vrouwen en kinderen verzamelden planten en hielden het vuur aan.  d) Omdat dit de tijd van ongeschreven bronnen was en we daarom niet met 100% zekerheid kunnen stellen hoe het verleden in elkaar zat.    Cultuur = Alles wat te maken heeft met de ideeën van mensen en hoe ze dat uiten. Er zijn geen geschreven bronnen uit die tijd (prehistorie). Pas als mensen gaan schrijven weten we iets over hun denkwijze. Voorwerpen die over zijn gebleven vertellen ons wel iets over wat ze deden, maar niet hoe ze dachten.  Een verandering die vrij snel gaat en grote gevolgen heeft. Akkerbouw en veeteelt.    a) Midden-Oosten, rond 9.000 v. Chr.  b) Het klimaat verbeterde waardoor er meer voedsel te vinden was. Mensen hoefden niet meer rond te trekken.  c)  Fase 1: Klimaat verbeterde > meer voedsel > men hoeft niet meer te trekken. Fase 2: Kennis over planten en dieren nam toe en men ging experimenteren met landbouw. Fase 3: Er was meer voedsel beschikbaar dus men bleef langer leven. Maar omdat mensen langer bleven leven en de bevolking dus toenam was het voedsel en daarmee de landbouw noodzakelijk.    Boeren ging op een vaste plek wonen. In plaats van tenten in vaste huizen. Er ontstonden dorpjes.  Er werden werktuigen ontwikkeld (bijvoorbeeld de ploeg) Er kwamen grotere oogsten (meer voedsel) > mensen leefden langer > bevolking groeide Er ontstond een economie doordat de hoeveelheid voedsel groeide. Hierdoor konden sommigen meer rijkdom vergaren dan anderen. Sociale verschillen namen toe. Doordat de groepsgrootte, in vergelijking met die van de jagers en verzamelaars, toenam moesten sommige mensen de leiding nemen. De groep was immers te groot geworden om elke beslissing met iedereen te bespreken. De cultuur veranderde. Rijken lieten hun rijkdom zien door mooiere huizen te maken of door bijvoorbeeld het hebben van sieraden. Soms nam de gezondheid af. Mensen leefden dichtbij de dieren en namen de ziektes over. Ook konden soms de oogsten mislukken en ontstond er honger. Ze aten minder gevarieerd omdat ze soms maar enkele gewassen verbouwden.   Er ontstond specialisatie. Dit betekent dat ze niet meer alles zelf ging maken, maar een beroep uitoefenden. Door de hoge opbrengsten (ze verbouwden meer dan ze zelf nodig hadden), hoefde niet iedereen meer boer te worden. Veel mensen ging in de nijverheid (met de hand dingen maken).  Er ontstond handel. Ze ruilden hun gespecialiseerde diensten of goederen. Er vormden zich stedelijke gemeenschappen. Doordat de bevolking groeide, groeide de dorpen uit tot steden. Binnen die steden waren er veel verschillende beroepen: ambtenaren, boeren, priesters, bestuurders, mensen die werkten in de nijverheid etc. Irrigatiebouw en specialisatie leidde tot veel verschillende uitvindingen: wiel, ploeg, maalstenen, brons etc. 1. Farao 2. Belangrijke bestuurders en mensen met belangrijke godsdienstige taken 3. Geschoolde mensen 4. Boeren 5. Slaven De levenswijze van de jagers en verzamelaars. Het ontstaan van de landbouw en de landbouwsamenlevingen. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.   Het verschil tussen prehistorie en historie is dat de historie geschreven bronnen heeft en de prehistorie niet.   a) Ongeschreven bronnen bevatten geen tekst. Geschreven bronnen juist wel. b) De tweede uitspraak is juist: een geschreven bron kan niet afkomstig zijn uit de prehistorie. De reden dat we die periode de prehistorie noemen is omdat er geen geschreven bronnen zijn. De eerste uitspraak is dus onjuist: bronnen uit de prehistorie zijn wel altijd ongeschreven, maar ongeschreven bronnen komen niet altijd uit de prehistorie.   a) Bij de nomadische samenleving trokken de jager-verzamelaars rond van plek naar plek, op zoek naar voedsel. De ontdekking van de landbouw zorgde ervoor dat deze mensen zelf gewassen konden verbouwen en dieren konden houden. Daardoor verdween de noodzaak om van een stuk grond weg te trekken, en gingen de mensen zich juist permanent vestigen op een plek. Zo werd de nomadische samenleving een agrarische samenleving. b) Het antwoord moet de volgende elementen bevatten:  (1) er ontstonden (boeren)dorpen doordat mensen zich op één plek gingen vestigen;  (2) mensen gingen stevige boerderijen bouwen in plaats van simpele hutten;  (3) doordat het werk van de boeren anders werd, ontstonden er ook andere gebruiksvoorwerpen. Er werden bijvoorbeeld ploegen gebruikt voor de akkers, maalstenen om de granen te malen en aardewerken potten om voorraden op te slaan. c) De veranderingen en ontwikkelingen waren zo ingrijpend in een relatief korte tijd, dat we spreken over een revolutie. Bij een evolutie gaat het om een langdurige, langzamere ontwikkeling die zich geleidelijk doorzet. Toelichting: hoewel er discussie bestaat of de landbouwrevolutie wel écht een revolutie was, wordt deze ontwikkeling wel zo genoemd. Voornamelijk omdat de gevolgen van groot belang waren voor de rest van de geschiedenis.   De Nijl bracht op vele manieren voedsel. Vis uit de rivier, het gaf voldoende water om de akkers te bewateren, het gaf jaarlijks een laagje slib dat zorgde voor vruchtbare grond...   Enerzijds kan er wel van een revolutie gesproken worden, omdat een van de grootste, ingrijpende veranderingen in de geschiedenis van de mens is geweest. Anderzijds is het geen revolutie omdat deze veranderingen duizenden jaren heeft geduurd en dus niet een ‘snelle’ verandering is geweest.    4 - 1- 3 - 5 - 2  Tips:  Het is niet nodig dat je alle jaartallen uit je hoofd kent, zolang je ze maar ongeveer weet!  Kijk eerst naar de gebeurtenissen waarvan je het jaartal (vrijwel) zeker weet. Kijk vervolgens naar de gebeurtenissen waarvan je de jaartallen niet kent en vergelijk deze met de gebeurtenissen waarvan je het jaartal wel kent.  Bedenk of de gebeurtenissen die je niet weet voor of na de gebeurtenissen komen die je wel weet. Bijv. Hitler komt pas na de Eerste Wereldoorlog. Door goed stil te staan bij gebeurtenissen die je niet zeker weet in plaats van zomaar te gokken, vergroot je je kan op een juist antwoord.   A & C   a) In de bron is sprake van boeren, want ik zie mensen een huis maken in de bron en jagers en verzamelaars sliepen niet in gebouwde huizen. Boeren wel.  b) Een negatief gevolg van het feit het huis gebruikt werd als opslagplek voor spullen en vee, was dat besmettelijke veeziekten konden overslaan op mensen.     In bron 2 is overstroming irrigatie te zien.  In Egypte was hier ook sprake van, want elk jaar overstroomde de Nijl en dat bracht vruchtbaar slib mee. Omdat het bijna nooit regende in Egypte groeven de boeren kanalen tussen de akkers om deze stukken grond ook te bevloeien.  Ze legde waterbekkens aan om water vast te houden, zodat ze heel het jaar door water konden gebruiken.  Tip: Door systematisch je antwoord te geven, denk je bewust na of je alle aspecten van de vraag hebt beantwoord. Dit zorgt ervoor dat je minder snel denkt dat het wel goed is. Controleer je antwoorden dus altijd op het feit of ze compleet zijn!    a) De steen van Rosetta was belangrijk omdat het ervoor zorgde dat hiërogliefen begrepen konden worden. Dit zorgde ervoor dat de mens meer informatie over Egypte kon krijgen.  b) Meerdere landen hebben iets met de steen te maken. Het begon met een Franse officier. Het origineel staan in Engeland en Nederland heeft twee replica’s.    Natuurgodsdiensten gaan uit van krachten van de natuur. Hier wordt een boom vereerd.