Memo MAX 2021 deel A+B - Hoofdstuk 2 - De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten oefentoetsen & antwoorden

a) Communisme (1) = het streven naar een samenleving zonder klassen waarin het kapitaal gemeenschappelijk bezit is. b) Geheime politie (1) = politiemacht die politieke tegenstanders opspoort c) Grote Terreur (2) = hoogtepunt van Stalins schrikbewind, duurde van 1936 tot 1938. d) new deal (4) = reeks van maatregelen waarmee de Amerikaanse president Roosevelt de economische crisis in zijn land wilde oplossen. e) Vijfjarenplan (2) = een economisch plan waarin de regering heeft vastgelegd wat en hoeveel bedrijven in de komende vijf jaar moeten produceren.  f) Vrijemarkteconomie (3) = een economie waarin concurrentie bestaat en waarin vraag en aanbod bepalen wat fabrieken produceren en consumenten kopen en wat de prijs van producten is. Tip: Om begrippen te leren bestaan er verschillende online tools die je kunt gebruiken, bijvoorbeeld om flipkaartjes te maken. Alleen helpt het je bij geschiedenis niet zoveel verder als je begrippen uit je hoofd op kunt zeggen. Als je bijvoorbeeld de betekenis van nationaliseren weet, maar niet kan uitleggen wat het met communisme te maken heeft, heb je weinig aan die kennis. Daarom is een woordweb bij geschiedenis vaak beter. Dan leer je de samenhang tussen begrippen zien. Alleen de woordjes die je maar niet in je hoofd krijgt, kun je met een flipkaartje oefenen. De juiste combinaties zijn: a-4 / b-5 / c-1 / d-2. Je houdt 3 over. a) Romanov is de familienaam van de tsarenfamilie die tussen 1605 en 1917 over Rusland regeerde. b) Lenin is de leider van de bolsjewieken die in oktober 1917 de macht in Rusland overnemen en een communistisch regime stichten. c) Franklin Delano Roosevelt (ook wel FDR) was de president in de VS die de economische crisis oploste door de New Deal in te voeren. De juiste volgorde is: 1-6-3-2-4-5 a) Bij gegeven 1) Door de Industriële Revolutie trokken vooral jonge mensen naar de (industrie)steden. Zij kregen er werk en de bevolking nam toe. Op deze manier ontstond er een grote klasse van arme arbeiders. Volgens Marx en Engels zouden deze tegen hun situatie in opstand komen en de productiemiddelen anders verdelen. Dat is waar de tovenaar (Industriële Revolutie) de arbeiders niet meer in de hand kan houden. b) Bij gegeven 2) Rusland was overwegend agrarisch. Marx en Engels verwachtten niet dat boeren een opstand zouden beginnen / hun filosofie was gericht op de arbeiders in steden. (1) Tip 1: Het is lastig om de bedoeling van een sprookje onder woorden te brengen. Wat willen ze hier nu weten? In dit soort situaties helpt het meestal om terug te grijpen op wat je geleerd hebt. Uiteindelijk willen ze op een toets weten of je de begrippen uit het boek goed begrijpt. In dit geval over Marx en zijn theorie over arbeiders en gelijke verdeling van productiemiddelen. Tip 2: Bij het tweede gegeven ligt de nadruk wel heel erg op het feit dat Rusland agrarisch was. Dat betekent dat hier de sleutel tot het antwoord moet liggen. In een totalitaire staat beheerst de staat de bevolking volledig. Onderdrukking hoort daarbij, omdat mensen met een andere politieke opvatting of kritiek op de staat worden opgepakt en in gevangenenkampen worden gezet. De geheime politie hoort daarbij, omdat zij de bevolking in de gaten houdt en iedereen die een afwijkende mening heeft / kritiek op de staat heeft, arresteert en gevangen zet / naar een strafkamp stuurt. Propaganda is reclame maken voor politieke ideeën. Door steeds reclame te maken voor het politieke idee van de staat / tegenstanders van de staat zwart te maken, wordt de bevolking langzaam gehersenspoeld / gaat de bevolking precies zo denken als de staat wil. (2) Tip: maak een woordweb van de begrippen die je bij geschiedenis moet leren. In dit geval rondom het begrip totalitaire staat. Je onthoud de betekenis beter als je er goede voorbeelden bij weet, zoals onderdrukking, propaganda en geheime politie. Bovendien komen dit soort zaken ook terug in bronnen (plaatjes en teksten). Het helpt je die dus ook beter te begrijpen. De Verenigde Staten verklaarden zich in 1776 onafhankelijk van de Engelse koning. De inwoners van Amerika kwamen tegen hem in opstand, omdat hij belastingen wilde heffen, zonder dat zij inspraak in het bestuur hadden. De Amerikanen streden ervoor zelf beslissingen te mogen nemen en dat de overheid zich weinig met het individu mocht bemoeien. Tip: In dit hoofdstuk draait het om een vergelijking tussen de Sovjet-Unie en de VS. Om die goed te kunnen maken, moet je van beide landen goed weten hoe zij zijn ontstaan, op basis van welke politiek-economische ideeën. Bij de Sovjet-Unie staan de ideeën van Marx centraal, bij de VS speelt de onafhankelijkheidsverklaring en -strijd een grote rol. Als je die eenmaal goed begrijpt / in eigen woorden uit kunt leggen, kun je de meeste vragen over communisme en kapitalisme / USSR en VS beantwoorden. a) Bij 1) Aan de enorme groei van de vraag naar auto’s, prefab-huizen en koelkasten, stofzuigers en radio’s zie je dat de VS een consumptiemaatschappij worden (daarin wordt veel uitgegeven aan niet strikt noodzakelijke behoeften). b) Bij 2) De consumptiemaatschappij in de VS is kwetsbaar, omdat alles op afbetaling wordt gekocht. Als klanten niet meer aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen, komen de producenten in de problemen en stort de economie in. Tip 1: begrippen als economische crisis of economische groei zijn vaag (abstract). Er zijn echter een paar vaste kenmerken die bij een economische crisis (werkloosheid, armoede) of economische groei (mensen geven meer geld uit aan consumptiegoederen die niet strikt noodzakelijk zijn) passen. Tip 2: ook de stelling dat een consumptiemaatschappij breekbaar is, klinkt vaag. De truc is om het concreet te maken. In dit geval: welk gevaar is er als je producten op afbetaling koopt? Natuurlijk dat je die afbetalingen niet meer kunt doen. De tsaar heeft de opstand aan zichzelf te danken, omdat hij het volk onderdrukt. Op het handvat van de hamer zie je het woord onderdrukking. Die hamer raakt hem als de opstand of revolutie uitbreekt. Dit gebeurde ook in 1905 (Bloedige Zondag). De tekenaar denkt dat de tsaar de situatie kan oplossen door meer democratie door te voeren. Op de tekening zie je dat er in de sterretjes allerlei woorden staan die daarmee te maken hebben. Tip: 1) Gebruik de toelichting bij een bron! Vaak staan daarin de zaken waarvan ze willen dat het je opvalt (hier: de titel, de hamer en de sterretjes). 2) Herhaal telkens eerst de vraag in je antwoord. Dat helpt je gericht antwoord te geven. 3) Laat in je antwoord duidelijk blijken dat je iets op het plaatje hebt gezien. Dat kan eenvoudig door een zin te beginnen met “Dat kan je zien aan … (en dan noemen wat je hebt gezien)...” a) De man met de hoge hoed staat symbool voor het kapitalisme. In de prent is hij vijandig tegen het vijfjarenplan (hij noemt het leugens, fantasie) en heeft hij een kwaadaardig uiterlijk (varkensoogjes, dik hoofd). Het is dus een tegenstander van het communisme. Het is dus een kapitalist. b) Dolgorukov wil laten zien dat het socialisme sterker is dan het kapitalisme / dat het vijfjarenplan een succes is / goed werkt / geen leugens of waanbeeld bevat. Dat zie je aan de volgende onderdelen van de bron: De kapitalist die eerst roept dat het vijfjarenplan leugens bevat, wordt later bijna onder de voet gelopen door alle industrie. Bovenaan is het vijfjarenplan nog een idee (boek), terwijl er onderin de tekening al grote fabrieken en machines staan Tip 1: Communisten beelden het kapitalisme vaak af als een dikke man met varkensoogjes en een hoge hoed (soms nog een sigaar en rokkostuum). De boodschap is dat kapitalisten inhalig zijn, alleen aan hun eigenbelang denken en zelf veel te veel hebben en niets willen delen. Tip 2: een boodschap bij een poster of spotprent gaat over de mening van de tekenaar en de vraag welke argumenten hij/zij daarvoor gebruikt. De argumenten zijn de verschillende onderdelen uit de bron. Als je die naast elkaar legt, kun je een conclusie trekken over de mening van de tekenaar: de boodschap. Kijk dus eerst naar de verschillende onderdelen in de bron - gebruik daarvoor de toelichting - en trek pas daarna de conclusie over de boodschap. Zwarten konden zich net als alle andere Amerikanen als kiezer laten registreren. In theorie hadden zij dus burgerrechten. In praktijk kregen maar weinig zwarte kiezers stemrecht, omdat ze dit soort testen voor geletterdheid niet haalden. Het wordt zwarte Amerikanen onmogelijk gemaakt hun stem uit te brengen. Tip: in deze vraag staan een paar ingewikkelde woorden: burgerrechten, theorie en praktijk. Houd in dit soort gevallen het overzicht. In de toelichting staat waar de bron over gaat. Waarschijnlijk heb je bij het lezen al bedacht dat het voor zwarte Amerikanen lastig was om deze test te halen. Dat is ook de crux van het antwoord. De tekenaar verwijt Roosevelt dat hij van de VS een communistisch land maakt / dat de overheid veel teveel ingrijpt in de economie. Dat zie je aan de volgende onderdelen: De wagen die Roosevelt bestuurt, is op hol geslagen: het beleid van Roosevelt is dus onverantwoord. Het beleid van Roosevelt wordt gemaakt door jonge pikkies / onervaren mannen  De mannen in de wagen gooien alle voorraden van de VS zomaar overboord Het Russisch mannetje linksvoor kijkt met instemming naar de wagen die voorbij komt Vanuit de verte kijkt Stalin toe en zegt dat de zonsopgang steeds roder wordt. Rood is de kleur van het communisme. Tip: Dit is een erg drukke prent. Beperk je daarom strikt tot twee verwijzingen naar de bron. Lees de toelichting goed en omcirkel de zaken die daar genoemd worden in de bron. Op die manier concentreer je je telkens op een ander onderdeel van de bron en raak je de weg in het geheel niet kwijt.