Biologie voor Jou MAX (release 7.0) deel A - Thema 3 - Genetica oefentoetsen & antwoorden

X-chromosomaal betekent dat de eigenschap via het x chromosoom overerft. Y-chromosomaal betekent dat de eigenschap via het Y chromosoom overerft. Vrouwen hebben XX Mannen hebben XYWanneer iets y-chromosomaal overerft betekent dit dat het alleen van de man kan worden verkregen en niet via de vrouw want die heeft dit chromosoom niet.  Dit uit zich wanneer beide allelen onvolledig dominant zijn. Een voorbeeld zijn de leeuwenbekjes (plant). Er komen allelen voor rode bloemkleur en voor een witte bloemkleur voor. Leeuwenbekjes die heterozygoot zijn voor bloemkleur hebben beide allelen en worden roze. Dit is het allel, wanneer het gecombineerd wordt met een dominant allel, niet tot uiting komt. Het is het ‘onderdanige gen’. Bij een monohybride kruising wordt er gefocust op de overerving van één erfelijke eigenschap. Hierbij is maar een allelenpaar betrokken. Recombinatie is het herverdelen van genetische informatie door geslachtelijke voortplanting en meiose. Hierdoor hebben nakomelingen een ander pakket aan genetische informatie dan de ouders. Een multipel allel is een allel waarmee je te maken hebt als een erfelijke eigenschap drie verschillende allelen kan hebben. Ook hiervan komen er in iedere cel twee voor, dus geen drie!Een letale factor is een allel wat leidt tot een niet levensvatbaar homozygoot individu. Genen worden door milieufactoren selectief aan of uitgezet. Hierdoor ontstaan er verschillende soorten cellen. Dit noem je epigenetica, ofwel het veranderen van genen.  Toelichting: Stappenplan: markeer belangrijke informatie (de ziekte erft dominant over) – man en vrouw beide heterozygoot – een gezonde zoon- twee zieke dochters Beide ouders weet je (heterozygoot). Dus een grote F en een kleine f. De zoon kun je invullen want die is niet ziek (ff)De dochters kunnen of Ff zijn of FF. In beide gevallen komt de ziekte tot uiting, omdat het dominant overerft.  Vrouwtje: wit (recessief) dus genotype: hh Mannetje: heterozygoot zwart dus genotype: HhIn je schema zie je dat twee nakomelingen het genotype: hh hebben. Alleen zij kunnen een witte vacht hebben omdat zwart dominant is. Wanneer er dus een H in het genotype zit is de nakomeling direct zwart. Twee van de vier = 2/4 = 50%Tip: Vind je dit soort vragen lastig? Probeer er dan zoveel mogelijk te maken. Op gegeven moment herken je de verschillende opdrachten en wordt het steeds makkelijker. Het is een kwestie van heel veel doen! Alle nakomelingen van de F1 zijn grijs. Dit betekent dat grijs dominant is (H) en zwart recessief (h). Ouders: HH x hh (want in de tekst staat dat in de F2 ook grijze vliegen zitten, dat kan alleen wanneer de ouders H en h hebben) F1: Iedereen is Hh (teken een kruisschema!!) F1 gaat voortplanten dus: Hh x Hh In het kruisingsschema levert dat het volgende op voor F2:3/4e deel is zwart. Dit zijn 122 vliegen. Hiervan is 1/3e deel homozygoot grijs (25% AA en 50% Aa). 1/3e deel van 122 is ongeveer 40 dus antwoord BTip! Vind je dit soort vragen lastig? Probeer er dan zoveel mogelijk te maken. Op gegeven moment herken je de verschillende opdrachten en wordt het steeds makkelijker. Het is een kwestie van heel veel doen! De vrouwen worden in een stamboom aangegeven met rondjes. In deze stamboom ook rood aangegeven. Er zijn dus vijf vrouwen in deze familie. De mannen worden aangegeven met vierkanten. In deze stamboom ook groen aangegeven. Er zijn dus drie mannen in deze familie. In deze familie is zeker een oma aanwezig (P) Haar kinderen hebben namelijk kinderen gekregen. En dit maakt de mama een oma. Niet iedereen is bloedverwant in deze familie. Rechts zie je dat er een een vrouw (rondje) is aangetrouwd. Daarmee heeft een van de zonen (F1) twee kinderen gekregen (F2)  (twee meisjes). De aangetrouwde vrouw deelt geen bloed met haar man, broer, zus en ouders, maar wel met haar twee kinderen. Een kind heeft zich voortgeplant, dit is op te merken uit het feit dat er een rondje is aangetekend (aangetrouwde vrouw) waarmee de zoon twee dochters heeft gekregen. Antwoord A Toelichting: Wanneer je het niet zeker weet, teken het voor jezelf uit. Dan kom je erachter dat kruisingsschema A, zie hieronder, de grootste kans heeft om zoveel mogelijk nakomelingen te krijgen met sluik haar. Deze heeft twee keer aa, wat leidt tot sluik haar. Het dominante gen is A, wanneer hiermee een combinatie gemaakt zal worden, zal dit altijd leiden tot krullend haar. A. AaaAaaaaAaaaB.AaAAaAaaAaaaC.AAaAaAaaAAAA Antwoord E Toelichting: In de tekst staat dat ze niet gekoppeld zijn en dat wit dominant is over grijs. Dus als je twee grijze katten wilt krijgen uit witte nakomelingen moet de eigenschap wit wel recessief zijn. Zelfde geldt voor grijze nakomelingen uit witte katten. Hier moet dan op z’n minst een grote A in aanwezig zijn om ervoor te zorgen dat er geen albinisme optreedt (aa). Ook een grote W moet aanwezig zijn om het grijze fenotype tot stand te brengen. A en W samen geven een grijs fenotype.  In de stamboom zie je dat alleen mannen deze aandoening hebben. Mannen geven het niet door aan hun zonen, maar wel aan hun kleinzonen. Kleinzonen bevatten ook genen van de opa. Uit de afbeelding rechts is te beredeneren dat de piekhoogte bij de dochters veel hoger is dan die bij zonen. Ook hebben de mannen maar 1 piek en de vrouwen kunnen twee pieken hebben óf een vele hogere piek. Hieruit kun je concluderen dat het hier om een x-chromosomaal gen gaat. De mannen hebben maar een gen van dit allel (XY) en vrouwen (XX). Vragen en antwoorden naar examen biologie havo 2012-II Alleen leerling 1 heeft gelijk. Mannelijke nakomelingen ontstaan uit onbevruchte eicellen. Dus er vindt geen kruising plaats waardoor de genen van de man nooit worden doorgeven. 50%Toelichting: a. Als een sluipwespmannetje één allel voor een bepaalde eigenschap heeft, komt dit allel bij hem tot uiting in het fenotype. Dit komt doordat er geen kruising plaatsvindt en er dus geen concurrentie is met andere genen die tot uiting willen komen. Hij heeft maar een allel voor een bepaalde eigenschap en deze zal dus ook tot uiting komen. c. De dochter heeft Aa of aa. Er zijn twee mogelijkheden want de moeder kan AA of Aa zijn. Er staat slechts dat het dominante allel tot uiting komt, maar niet of zij homozygoot of heterozygoot is. De man echter is aa, want in de tekst staat dat de vader recessief is en de man heeft maar 1 allel want die ontstaan uit onbevruchte eicellen. Kruising 1: AA/Aa x a(a). Teken dit uit in een kruisingsschema. Je tekent er twee want er zijn twee mogelijkheden. De twee dochters kunnen dus Aa of aa zijn. Kruising 2: De dochters paren met een man met dominant allel.  Dit is eigenlijk niet nodig om de vraag te beantwoorden. Mannen ontstaan namelijk uit onbevruchte eicellen van de vrouw. De dochters hebben of Aa of aa. Dus de kans is 50 % dat een man die hieruit ontstaat aa heeft.