Tijd voor Geschiedenis - Hoofdstuk 9 - Tijd van wereldoorlogen oefentoetsen & antwoorden

Staat waarin al het denken en handelen van de mensen worden bepaald door de staat. In dit land zijn er geen democratie en geen vrijheid van meningsuiting en worden de pers, het onderwijs, de opvoeding en de kunsten gecontroleerd door de overheid.Verzamelterm voor alle opvattingen waarbij een bepaald ʻrasʼ beter gevonden wordt dan andere ʻrassenʼ. Het is een verzamelnaam waaronder andere discriminatie onder valt. De term ʻrasʼ is tussen aanhalingstekens gezet omdat een mensenras biologisch niet bestaat. Er worden dus op basis van bepaalde kenmerken ʻrassenʼ onderscheiden.Fascistische ideologie van de nazi's. Het is een ideologie gebaseerd op nationalisme, waarbij het volk als een eenheid wordt gezien, en op een autoritair bestuur met één leider. Bovendien heeft het een antisemitisch uitgangspunt met de rassenleer.Politieke stroming die via een revolutie streeft naar een klasseloze samenleving. Het is een stroming binnen het socialisme.Al datgene wat je doet om aanhangers voor iets te krijgen. Sterke reclame maken voor (politieke) ideeën en personen, waarbij de waarheid niet voorop staat.Politiek-maatschappelijke stroming die streed voor uitbreiding. Deze komt vanuit het geloof in de lotsbestemming van de Amerikanen om zich over heel Noord-Amerika te verspreiden. Werkwijze:Bij een chronologie-vraag is het handig om eerst alle jaartallen te noteren die je al weet. Dit zorgt voor orde in je hoofd en misschien kun je een moeilijke gebeurtenis vervolgens tussen twee al bekende jaartallen plaatsen.Merk je dat je moeite hebt met het beantwoorden van chronologie-vragen op je toetsen? Maak nadat je de stof hebt geleerd een tijdbalk en noteer daarop de belangrijkste gebeurtenissen die je hebt geleerd.Antwoord:De juiste chronologische volgorde is: C – B – A – D – EToelichting: C. De Amerikanen besluiten aan de kant van Groot-Brittannië en Frankrijk mee te doen aan de Eerste Wereldoorlog. (1917) B. Adolf Hitler komt aan de macht. (1933) A. De Nazi’s starten operatie “Barbarossa”. (1941) D. 25.000 Nederlanders sterven tijdens de Hongerwinter. (1944–1945) E. Nederland onderneemt de “politionele acties” om de controle over Indonesië terug te krijgen. (1947–1949) Werkwijze:Deze vraag vraagt je om gevolgen van een oorlog uit de 19e eeuw te koppelen aan ontwikkelingen die leidden tot een grotere oorlog in de 20e eeuw.Begrijp de historische context: Na de Frans-Duitse Oorlog veranderde er veel in Europa. Je hebt geleerd dat de machtsverhoudingen tussen landen hierdoor beïnvloed werden. Dit speelde ook een rol in de periode die voorafging aan de Eerste Wereldoorlog.Wat moet je doen?Noem twee verschillende voorbeelden van veranderingen in Duitsland of Frankrijk: één maatschappelijk en één militair.Bedenk vervolgens hoe deze veranderingen een rol speelden in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog.Leg bij elk voorbeeld kort het verband uit met wat je weet uit §9.2.Antwoord: Een juist antwoord bevat de volgende elementen: Een juiste verandering op maatschappelijk gebied in Frankrijk of Duitsland met een daarbij passend verband met de Eerste Wereldoorlog, bijvoorbeeld: de overwinning in 1871 leidde in Duitsland tot militarisering van de samenleving. Militaire deugden werden civiele deugden / Er kwam een grotere invloed van militairen op de politiek / het leger werd de ‘school der natie’. Dit leidde tot een klimaat waarin een oorlog onvermijdelijk leek In Frankrijk leefde de revanchegedachte zo sterk, dat de hele samenleving daarmee doortrokken raakte. Dit leidde tot een klimaat waarin elke aanleiding werd aangegrepen om een oorlog met Duitsland aan te gaan / tot militarisering van de samenleving.Een juiste verandering op militair gebied in Frankrijk of Duitsland met een daarbij passend verband met de Eerste Wereldoorlog, bijvoorbeeld: de meeste geïndustrialiseerde landen in Europa volgden het Duitse voorbeeld: invoering dienstplicht, generale staf/reorganisatie legers/investeren in wapens, wat leidde tot het ontstaan van een wapenwedloop die uitliep op de Eerste Wereldoorlog.het vertrouwen op de kracht van offensieve tactiek, wat leidde tot de massaslachtingen in de Eerste Wereldoorlog.  Werkwijze:Begrijp de context:Deel a. van de vraag is een stukje kennis. Als je het rijtje bepalingen hebt geleerd, kun je ze op een rijtje zetten.Het is belangrijk niet alleen de feiten over de bepalingen van Versailles te kunnen reproduceren, maar ook de algehele stemming van de conferentie te snappen. Hier moet je op basis van je kennis, maar ook op basis van conclusies naar aanleiding van de heftigheid van de straffen handelen.Wat moet je doen?Bij deel b. en c. komt historisch redeneren kijken. Je moet hier je kennis van H9 omzetten in historische argumenten voor of tegen de bepalingen in het Verdrag van Versailles. Je argumenten zijn hier belangrijker dan of je voor of tegen het verdrag bent.Antwoord: In het Vredesverdrag van Versailles staan een aantal belangrijke sancties (straffen) voor Duitsland beschreven:Duitsland moest enorme herstelbetalingen doen om tegemoet te komen aan de oorlogsschade in Europa;de teruggave van Elzas-Lotharingen aan FrankrijkDuitsland raakte veel van haar gebied kwijt aan andere landen. Bovendien raakte het zijn koloniën kwijt.Duitsland mocht nooit meer een groot leger opbouwen.Duitsland kreeg de schuld voor de gehele Eerste Wereldoorlog.De heftigheid van de straffen laat zien dat sommige van de overwinnaars vooral nog erg boos waren op Duitsland en wraak wilden nemen. Het maakte hun hierdoor niet veel uit wat de gevolgen van de straffen voor Duitsland konden zijn.Bijvoorbeeld: Ik vind de straffen onterecht en dat het verdrag te zwaar is tegen Duitsland, want: Duitsland was niet het enige land dat betrokken was bij de verschillende oorzaken van de oorlog. Frankrijk en Engeland maakten zich hier evengoed schuldig aan.Daarnaast waren de straffen buitenproportioneel streng en bedoeld om wraak te nemen. Met de kennis van nu weten wij dat dit heeft geleid tot veel frustratie onder het Duitse volk en uiteindelijk zelfs de machtsovername van Hitler en de Tweede Wereldoorlog.OFIk vind dat de straffen terecht waren, want: Duitsland was in Frankrijk en België de agressor. Zij hebben ontzettend veel schade toegebracht aan deze landen en de gevechten vonden niet plaats op Duitslands eigen bodem. Hierdoor is het terecht dat zij hard werden gestraft.Daarnaast leek Duitsland ook wel erg gretig voor een conflict, aangezien zij betrokken waren bij alle genoemde oorzaken.  Werkwijze:Begrijp de context:Na de Eerste Wereldoorlog werd de Volkenbond opgericht als vredesorganisatie. Het was bedoeld om samenwerking tussen landen te bevorderen en een nieuwe oorlog te voorkomen. Tegelijkertijd werd in 1917 in Rusland de communistische Sovjet-Unie opgericht, wat leidde tot spanningen met het kapitalistische Westen.Wat moet je doen? Voor vraag a: Denk na over waarom Westerse landen wantrouwend waren tegenover de Sovjet-Unie vlak na haar ontstaan. Wat maakte deze staat zo afwijkend of bedreigend vanuit westers oogpunt?Voor vraag b: Bedenk wat er in Europa aan het veranderen was rond 1934. Waarom zou Frankrijk ineens belang hebben bij samenwerking met de Sovjet-Unie?Voor vraag c: Bekijk wat de Sovjet-Unie in of na 1939 deed dat tegenviel. Waarom voelde Frankrijk zich verraden of teleurgesteld?Antwoord: De Sovjet-Unie werd door de andere leden van de Volkenbond niet erkend omdat het land communistisch / antikapitalistisch was / streefde naar een wereldrevolutie / als een bedreiging werd gezien. De machtsovername van de nazi's in Duitsland vormde een bedreiging waartegen samenwerking met de Sovjet-Unie (binnen de Volkenbond) mogelijk tegenwicht kon bieden. In 1939 dekte de Sovjet-Unie (door het sluiten van een non-agressiepact met Duitsland) de Duitse inval in Polen (waardoor zij de agressieve buitenlandse politiek van Duitsland juist aanmoedigde) / viel de Sovjet-Unie Polen / Finland binnen, waarmee de Sovjet-Unie zelf de internationale vrede verstoorde.  Werkwijze:Deze vraag vraagt je om een verandering in oorlogvoering te koppelen aan de rol van burgers en bestuur.Begrijp de context: De Tweede Wereldoorlog verschilt in veel opzichten van eerdere oorlogen. Regeringen kregen te maken met nieuwe omstandigheden en verantwoordelijkheden. Daarbij werd het gedrag en de houding van de bevolking belangrijker dan voorheen.Wat moet je doen?Denk na over wat er anders was aan de manier van oorlog voeren in deze periode.Bedenk vervolgens waarom het voor regeringen van belang zou zijn te weten wat de bevolking dacht of vond.Formuleer duidelijk het verband tussen de aard van de oorlog en het belang van opinieonderzoek.Voorbeeld van een juist antwoord is: De moderne oorlogsvoering maakte een totale inzet / inzet van de hele bevolking nodig, ook van het thuisfront. Daardoor was het van groot belang dat de bevolking door wilde blijven vechten (wat nagegaan werd door opinieonderzoek).  WerkwijzeDeze vraag vraagt je om te begrijpen hoe beeld en tekst samen worden ingezet om politieke steun te beïnvloeden in een democratische samenleving tijdens de crisisjaren.Begrijp de historische context: In de Verenigde Staten werden in de jaren dertig maatregelen genomen om de economische crisis te bestrijden. Beeldmateriaal werd in deze periode soms bewust gebruikt om een politiek doel te dienen, bijvoorbeeld steun te krijgen voor beleid of ideologie.Wat moet je doen?Kijk goed naar wat er op de foto te zien is. Wat wordt in beeld gebracht? Hoe roept dit gevoel op bij de kijker?Lees daarna het onderschrift zorgvuldig. Wat wordt hier toegevoegd aan de betekenis van het beeld?Bedenk bij beide onderdelen: Wat wil de overheid of de maker bereiken met deze combinatie?Benoem dus zowel het effect van het beeld zelf als de politieke boodschap die ontstaat in combinatie met het onderschrift.Voorbeeld van een juist antwoord is: In de foto wordt op een dramatische/aansprekende manier een beeld gegeven van de armoede in die tijd (veroorzaakt door de crisis) waarmee een politiek doel wordt gediend omdat hierdoor aanhang geworven kan worden voor de New Deal/het crisisbeleid van Roosevelt.OFEr wordt een verband gelegd tussen de armoedige leefomstandigheden van kinderen en de democratie wat een politiek doel heeft, omdat hiermee duidelijk wordt gemaakt dat er moet worden ingegrepen om de democratie te handhaven / in een democratie deze misstand niet mag voorkomen. WerkwijzeDeze vraag vraagt je om te onderzoeken hoe een beeld in een politieke campagne ook gebruikt kan worden door een tegenstander van de zittende macht.Begrijp de historische context: In verkiezingstijd proberen verschillende politieke partijen beeld en taal te gebruiken om hun boodschap over te brengen. Daarbij kan hetzelfde beeld op meerdere manieren geïnterpreteerd en ingezet worden.Wat moet je doen?Bekijk de foto nauwkeurig: wat wordt er afgebeeld?Denk na over welke gevoelens of gedachten het beeld kan oproepen bij het publiek.Stel jezelf de vraag: hoe zou een politieke tegenstander van de regering dit beeld kunnen gebruiken om kritiek te uiten?Richt je in je uitleg vooral op hoe het beeld als argument gebruikt kan worden in een verkiezingsstrijd.Antwoord:Voorbeeld van een juist antwoord is: De foto zou in 1940 ook geschikt geweest kunnen zijn voor de Republikeinse kandidaat, omdat de armoede op de foto laat zien dat acht jaar New Deal geen verbetering heeft opgeleverd / dat de New Deal is mislukt (en dat het dus tijd is voor een nieuwe politieke koers).  Werkwijze:Deze vraag vraagt je om een bron te interpreteren en daarnaast zelf historische kennis toe te passen om twee mogelijke verklaringen te vergelijken.Begrijp de historische context: Na de Eerste Wereldoorlog werd geprobeerd een duurzame vrede tot stand te brengen. Politieke leiders hadden daar verschillende opvattingen over. Niet alle voorstellen en idealen werden uitgevoerd zoals ze bedoeld waren.Wat moet je doen?Kijk goed naar de prent: wat zie je? Welke houding, uitdrukking of symbolen vallen op?Combineer je observatie met de titel en ondertitel: wat lijkt de maker te willen zeggen over Wilson?Gebruik deze informatie om het standpunt van Albert Hahn jr. met een argument uit de bron te beschrijven.Denk daarna na over de situatie rondom het Verdrag van Versailles en de rol van Wilson daarin.Voorbeeld van een juist antwoord is: Volgens Hahn jr. is Wilson geveld door/ het slachtoffer van zijn eigen idealen omdat:hij tijdens de conferentie niet weet vast te houden aan zijn idealen, want hij stemt bijvoorbeeld in met de nieuwe grenzen van Duitsland, die strijdig zijn met het nationaliteitsbeginsel / het zelfbeschikkingsrecht uit zijn Veertien Puntenhij niet in staat is het Amerikaanse Congres mee te krijgenNiet voldoende een vuist weet te maken tegen de wraakgevoelens van Engeland en Frankrijk. Werkwijze:Deze vraag vraagt je om één concreet motief uit een bron te combineren met eigen historische kennis over ideologische oorzaken van de oorlog tegen de Sovjet-Unie.Begrijp de historische context: De aanval op de Sovjet-Unie in 1941 was een belangrijk moment in de Tweede Wereldoorlog. Historici wijzen op meerdere achterliggende motieven van Nazi-Duitsland voor deze stap. Sommige daarvan zijn direct af te leiden uit actuele omstandigheden, andere komen voort uit bredere ideeën of overtuigingen.Wat moet je doen?Lees bron 3 aandachtig: wat houdt de bevolking op dat moment bezig?Vraag jezelf af: hoe kan deze situatie voor de nazi’s een reden zijn geweest om aan te vallen? Noem dit als brongebonden motief.Denk daarna na over wat je geleerd hebt over de ideologie van het nationaalsocialisme in §9.5. Wat vond Hitler van het communisme of het Oosten van Europa? Welk wereldbeeld of streven speelde hier een rol?Zorg ervoor dat je één motief met bronverwijzing en één ideologisch motief zonder bron duidelijk benoemt en uitlegt.Voorbeeld van een juist antwoord is:Een juist antwoord bevat de volgende elementen: Uit de bron blijkt dat Duitsland te maken had met groeiende voedseltekorten (en daardoor met mogelijke onrust onder de bevolking) zodat de voedselvoorraden van de Sovjet-Unie moeten worden veroverd om de tekorten aan te vullen. Een ander motief is het anticommunisme / het racisme van de nazi's (waarvoor de communistische Sovjet-Unie / het Slavische Oost-Europa mocht worden onderworpen).